Acantopsis choirorhynchos เป็นปลาน้ำจืดชนิดหนึ่งใน
วงศ์ปลาหมูแท้ (Cobitidae) มีลำตัวเล็ก ขนาดยาวไม่เกิน 30
เซนติเมตร (แต่ที่พบโดยทั่วไปจะยาวเพียงแค่ 5-14 เซนติเมตร) หัวแหลม ตาเล็ก หางแหลม กลางลำตัวมีเส้น
สีเทาจากหัวถึงหางระหว่างเส้นมีจุด
สีดำเป็นแนวยาว ครีบหางเว้าตื้น มีพฤติกรรมชอบอยู่รวมกันเป็นฝูงใหญ่ในพื้นท้องน้ำที่มีกรวดทรายและมีกระแสน้ำไหลเชี่ยว สามารถมุดทรายได้อย่างรวดเร็วเมื่อตกใจหรือจะซ่อนตัวจากสัตว์นักล่า A. choirorhynchos เป็นปลาพื้นเมืองใน
รัฐอัสสัมของ
อินเดีย,
พม่า,
ไทย,
เวียดนาม,
มาเลเซีย (ทั้ง
ตะวันตกและ
ตะวันออก) และ
เกาะสุมาตราและ
เกาะชวาของ
อินโดนีเซีย[1] ตัวอย่างที่นำมาจัด
อนุกรมวิธานถูกจับมาจากบริเวณจุดบรรจบระหว่างแม่น้ำเลอมาตังกับแม่น้ำเอนิมใน
จังหวัดสุมาตราใต้ ส่วนในไทยพบที่
แม่น้ำเจ้าพระยา แม่น้ำแม่กลอง แม่น้ำยม แม่น้ำวัง แม่น้ำมูล แม่น้ำสงคราม แม่น้ำปัตตานี เป็นต้นเนื่องจากปลาชนิดนี้เป็นปลาขนาดเล็ก จึงนิยมบริโภคด้วยการรับประทานทั้งตัวและ
ก้าง โดยนำมาทำเป็นอาหารได้หลายอย่างทั้งการปรุงสดและตากแห้ง โดยรายการที่ขึ้นชื่อที่สุด คือ ปลารากกล้วยทอดกระเทียม รับประทานกับ
ข้าวต้ม สำหรับการปรุงสดสามารถทำอาหารได้หลากหลาย เช่น
ต้มยำ ต้มโคล้ง ฉู่ฉี่ นอกจากนี้ยังนิยมเลี้ยงเป็นปลาตู้สวยงาม โดยเฉพาะในตู้ไม้น้ำ นิยมเลี้ยงเพราะเป็นปลาที่เก็บเศษอาหารที่ปลาอื่นกินเหลือไว้เป็นอย่างดี อีกทั้งยังช่วยพรวนทรายให้ร่วนอยู่ตลอดเวลาด้วย จากการที่มันสามารถมุดทรายได้เป็นอย่างดีอนึ่ง A. choirorhynchos มีชื่อสามัญในภาษาไทยว่า "ปลารากกล้วย" หรือ "ปลาซ่อนทราย" ซึ่งเป็นชื่อที่ใช้เรียกร่วมกับปลาชนิดอื่น ๆ ใน
สกุล Acantopsis ของวงศ์ปลาหมู
[2] นอกจากชนิด A. choirorhynchos ซึ่งเป็นชนิดที่พบบ่อยที่สุดแล้ว ยังมีปลารากกล้วยชนิดอื่น ๆ ที่มีความคล้ายคลึงกัน เช่น A. thiemethdi, A. spectabilis, A. octoactinotos เป็นต้น และยังมีอีกหลายชนิดที่ยังไม่สามารถจำแนกอนุกรมวิธานได้ จึงใช้ชื่อ
ชนิดเป็น sp. อยู่