บทความนี้ใช้ระบบคริสต์ศักราช เพราะอ้างอิงคริสต์ศักราชและคริสต์ศตวรรษ หรืออย่างใดอย่างหนึ่ง
การโอนมาเป็นของรัฐ[1] (
อังกฤษ: Nationalization หรือ nationalisation) คือกระบวนการแปลงทรัพย์สินของเอกชนมาเป็นของรัฐบาล โดยทำให้เป็นกรรมสิทธิ์ของรัฐบาลระดับชาติหรือรัฐ
[2] ซึ่งมักจะหมายถึงการที่ทรัพย์สินถูกถ่ายโอนจากภาคเอกชนหรือหน่วยราชการระดับล่าง เช่น เทศบาล มาเป็นของหน่วยราชการระดับที่ใหญ่กว่าอย่างรัฐบาล การโอนมาเป็นของรัฐมีความหมายตรงข้ามกับ
การโอนกิจการของรัฐเป็นของเอกชน (privatization) การโอนมาเป็นของเทศบาล (municipalization) และการแปรรูปตลาดหลักทรัพย์
[3] (demutualization) ทั้งนี้การถ่ายโอนทรัพย์สินของรัฐที่เคยแปรรูปเป็นของเอกชนไปแล้วแต่ภายหลังได้โอนกลับมาเป็นของรัฐอีกครั้งหนึ่งจะเรียกว่า
การโอนกลับมาเป็นของรัฐ (
อังกฤษ: renationalization หรือ renationalisation) ซึ่งอุตสาหกรรมที่มักจะตกเป็นเป้าของการโอนมาเป็นของรัฐได้แก่ การขนส่ง การสื่อสาร พลังงาน ธนาคาร และทรัพยากรธรรมชาติรัฐอาจโอนทรัพย์สินกลับมาเป็นของตนโดยไม่จ่ายค่าชดเชยต่อผู้ครอบครองรายก่อนหน้าก็ได้ ทั้งนี้การโอนดังกล่าวแตกต่างจากการกระจายทรัพย์สิน (property redistribution) ตรงที่รัฐยังคงเป็นเจ้าของและมีอำนาจควบคุมในทรัพย์สินดังกล่าวอยู่ ในบางครั้งรัฐจะทำการโอนทรัพย์สินที่ยึดมาจากการทำผิดกฎหมายมาเป็นของตนได้ด้วยเช่นกัน ตัวอย่างคือในปี ค.ศ. 1945 รัฐบาลฝรั่งเศสยึดกิจการของบริษัทผู้ผลิตรถยนต์ เรอโนลต์ เนื่องจากให้ความร่วมมือกับ
นาซีเยอรมนี ซึ่งเป็นผู้ยึดครองฝรั่งเศสในช่วง
สงครามโลกครั้งที่สอง[4]นอกจากนี้การโอนมาเป็นของรัฐยังแตกต่างจาก "การโอนมาเป็นของสังคม" (socialization) ซึ่งใช้หมายถึงกระบวนการปรับเปลี่ยนกรอบแนวคิดทางเศรษฐศาสตร์ โครงสร้างองค์กร และสถาบันทางเศรษฐกิจ ให้เป็นไปในแนวทาง
สังคมนิยม ในทางกลับกันการโอนกิจการมาเป็นของรัฐไม่ได้หมายความว่าจำเป็นจะต้องให้สังคมมารวมเป็นเจ้าของในสินทรัพย์ที่ได้มาหรือต้องมีการปรับโครงสร้างทางเศรษฐกิจ และกระบวนการดังกล่าวไม่มีความเกี่ยวข้องกับแนวคิดสังคมนิยมแต่ประการใด โดยในประวัติศาสตร์สามารถเกิดขึ้นจากหลายสาเหตุภายใต้
ระบบการเมืองและ
ระบบเศรษฐกิจที่แตกต่างกันไปหลายแบบ
[5] อย่างไรก็ตาม การโอนกิจการมาเป็นของรัฐในกรณีส่วนมากมักจะถูกต่อต้านโดยนักทุนนิยมเสรี (
เลเซแฟร์) เนื่องจากมองว่าเป็นการแทรกแซงและควบคุมกิจกรรมทางเศรษฐกิจของประชาชนแต่ละปัจเจกบุคคลที่มากเกินความจำเป็น