ความเร็วแนวเล็ง บางครั้งก็เรียกว่า
ความเร็วเชิงรัศมี หรือ
ความเร็วแนวรัศมี (
อังกฤษ: radial velocity) เป็น
ความเร็วของวัตถุในทิศทางที่อยู่ตรงแนวสายตาของเรา ไม่ว่าจะเป็นการเคลื่อนเข้าหาตัวเราหรือเคลื่อนออกจากตัวเราก็ตาม แสงจากวัตถุที่มีความเร็วแนวเล็งที่แน่นอนสามารถทำให้เกิด
ปรากฏการณ์ดอปเปลอร์ได้ โดย
ความถี่ของแสงจะลดลงขณะที่วัตถุเคลื่อนที่ห่างออกไป (เรียกว่า
การเคลื่อนไปทางแดง) หรือความถี่จะเพิ่มขึ้นเมื่อวัตถุเคลื่อนใกล้เข้ามา (เรียกว่า
การเคลื่อนไปทางน้ำเงิน)การวัดความเร็วแนวเล็งของ
ดาวฤกษ์หรือวัตถุส่องสว่างอื่นที่อยู่ห่างไกลสามารถทำได้โดยการตรวจสอบ
สเปกตรัมความละเอียดสูงและเปรียบเทียบคลื่นความถี่ที่ได้กับ
แถบสเปกตรัมที่เราทราบค่าแล้วจากห้องทดลอง ตามปกติ ความเร็วแนวเล็งที่เป็นบวกหมายถึงวัตถุกำลังเคลื่อนห่างออกไป ถ้าความเร็วแนวเล็งเป็นลบ หมายถึงวัตถุกำลังเคลื่อนใกล้เข้ามาใน
ระบบดาวคู่หลายแห่ง การเคลื่อนที่ของ
วงโคจรจะทำให้ความเร็วแนวเล็งแปรค่าไปมาได้หลาย
กิโลเมตรต่อ
วินาที เมื่อค่าสเปกตรัมของดาวเหล่านี้เปลี่ยนแปลงไปมาจากผลของปรากฏการณ์ดอปเปลอร์ จึงเรียกเหตุการณ์นี้ว่า spectroscopic binaries การศึกษาความเร็วแนวเล็งใช้เพื่อประมาณค่า
มวลของดาวฤกษ์และ
องค์ประกอบของวงโคจรบางตัว เช่น
ความเยื้องศูนย์กลางของวงโคจรและค่า
กึ่งแกนเอก กระบวนการเดียวกันนี้สามารถนำไปใช้ในการตรวจจับ
ดาวเคราะห์รอบดาวฤกษ์ได้ ด้วยหลักการการตรวจจับความเคลื่อนไหวจะบ่งชี้ถึง
คาบดาราคติของดาวเคราะห์ และขนาดของการเคลื่อนที่ทำให้สามารถคำนวณค่าต่ำสุดที่เป็นไปได้ของมวลดาวเคราะห์ได้