บทความนี้ใช้ระบบคริสต์ศักราช เพราะอ้างอิงคริสต์ศักราชและคริสต์ศตวรรษ หรืออย่างใดอย่างหนึ่งทุพภิกขภัยครั้งใหญ่ในไอร์แลนด์ (ไอริช: An Gorta Mór, อังกฤษ: Irish Potato Famine) หรือในภาษาเกลิก “An Gorta Mór” แปลตรงตัวว่า “ความโหยหิวอันยิ่งใหญ่”[1] หรือ “An Drochshaol” ที่แปลว่า “ชีวิตอันตกอับ” เป็นสมัยที่เกิดทุพภิกขภัย โรคระบาด และการย้ายถิ่นฐานครั้งใหญ่ในไอร์แลนด์ระหว่างปี ค.ศ. 1845 จนถึงปี ค.ศ. 1852[2] ซึ่งทำให้จำนวนประชากรลดลงไปถึงราวระหว่างร้อยละ 20 ถึง 25[3] ชาวไอร์แลนด์เสียชีวิตไปราวหนึ่งล้านคนและอีกกว่าล้านคนอพยพหนีความยากเข็ญไปประเทศอื่น[4] สาเหตุของวิกฤติทุพภิกขภัยมาจากภาวะการขาดแคลนอาหารที่เกิดขึ้นเมื่อรามันฝรั่ง (potato blight หรือ phytophthora infestans) [5] ทำลายผลผลิตมันฝรั่งส่วนใหญ่ของไอร์แลนด์ แม้ว่าเชื้อราเดียวกันนี้จะทำลายผลผลิตของมันฝรั่งไปทั่วยุโรปในระหว่างคริสต์ทศวรรษ 1840 เช่นกัน แต่ผลกระทบที่มีต่อชีวิตของคนในไอร์แลนด์—ซึ่งหนึ่งในสามของประชากรบริโภคมันฝรั่งเป็นอาหารหลัก—รุนแรงมากกว่าที่เกิดขึ้นในภูมิภาคอื่นๆ อย่างไรก็ตามสาเหตุที่มาจากปัจจัยหลายอย่าง ที่รวมทั้งสภาวะทางการเมือง สังคม และเศรษฐกิจ ก็ยังคงเป็นหัวข้อทางประวัติศาสตร์ ที่แม้ในปัจจุบันยังคงเป็นเรื่องที่โต้แย้งกันอยู่[6][7]ทุพภิกขภัยดังกล่าวสร้างความเปลี่ยนแปลงต่อประวัติศาสตร์ไอร์แลนด์[8] มันเปลี่ยนลักษณะของประชากร การเมือง และวัฒนธรรมของไอร์แลนด์ไปอย่างถาวร สำหรับทั้งชาวไอร์แลนด์และชาวไอร์แลนด์พลัดถิ่นแล้ว ทุพภิกขภัยนี้กลายเป็นส่วนหนึ่งของความทรงจำพื้นบ้าน[9] และกลายมาเป็นเหตุผลของการรณรงค์ของขบวนการต่างๆ ที่เกี่ยวกับความเป็นชาตินิยมของไอร์แลนด์ นักประวัติศาสตร์สมัยใหม่มีความเห็นว่าเหตุการณ์นี้เป็นจุดสำคัญพอที่จะที่ใช้ในการแบ่งช่วงเวลาของประวัติศาสตร์ของไอร์แลนด์ออกเป็น “สมัยก่อนอดอยาก” และ “สมัยหลังอดอยาก”