มหาวิทยาลัยโบราณของสกอตแลนด์ หมายถึง
มหาวิทยาลัยใน
สกอตแลนด์ที่ก่อตั้งในช่วง
ยุคกลาง คือก่อน
คริสต์ศตวรรษที่ 19 ประกอบด้วย:และบ่อยครั้งก็รวมถึง
มหาวิทยาลัยดันดี ด้วย (ก่อตั้งเป็นวิทยาลัยเมื่อ
พ.ศ. 2424 และเคยเป็นส่วนหนึ่งของมหาวิทยาลัยเซนต์แอนดริวส์ช่วง
พ.ศ. 2440-
2510 ก่อนจะเป็นมหาวิทยาลัยเต็มตัวใน
พ.ศ. 2510)มหาวิทยาลัยเหล่านี้มีลักษณะร่วมกันหลายประการ แตกต่างจากมหาวิทยาลัยสมัยใหม่อื่น ๆ ในสกอตแลนด์ มหาวิทยาลัย 4 แห่งนี้ มีส่วนสำคัญอย่างมากในการผลักดันให้เกิด
ยุคเรืองปัญญาแห่งสกอตแลนด์ (
Scottish Enlightenment) โดยเฉพาะมหาวิทยาลัยเอดินบะระ ซึ่งเป็นมหาวิทยาลัยแห่งแรกที่ก่อตั้งโดยรัฐบาล แทนที่จะเริ่มต้นจากเงินอุดหนุนทางศาสนาเหมือนมหาวิทยาลัยอื่น ๆ รูปแบบเช่นนี้ทำให้การศึกษาในสกอตแลนด์เกิดการพัฒนาอย่างรวดเร็ว เกิด
นักปรัชญาและ
นักวิทยาศาสตร์ที่ผลงานมีผลกระทบต่อโลกมหาศาล อาทิ
อดัม สมิธ เจมส์ วัตต์ เดวิด ฮูม ฯลฯ ยุคนี้ก่อให้เกิดการพัฒนาทางด้านเศรษฐกิจ วรรณกรรม ศิลปะ และการแพทย์อย่างมาก และสกอตแลนด์ได้กลายเป็นผู้นำของบริเตนในการเรียนการสอนในหลายสาขาวิชา อาทิ มหาวิทยาลัยแอเบอร์ดีนเป็นมหาวิทยาลัยแห่งแรกในประเทศที่พูดภาษาอังกฤษที่มีโรงเรียนแพทย์ เมืองเอดินบะระกลายเป็นศูนย์กลางการเรียนการสอนแพทย์ของสหราชอาณาจักร และมหาวิทยาลัยเอดินบะระยังเป็นมหาวิทยาลัยแห่งแรกในโลกที่มีการเรียนด้านวรรณคดีอังกฤษ มหาวิทยาลัยกลาสโกว์เป็นมหาวิทยาลัยแห่งแรกในโลกที่มีการสอนวิชาเศรษฐศาสตร์ลักษณะของมหาวิทยาลัยใน
ยุคกลางนั้นจะไม่มีวิทยาเขต การเรียนการสอนนั้นจัดขึ้นที่ใดก็ได้ที่มีพื้นที่ว่าง เช่นที่
โบสถ์หรือที่
บ้าน สถานะของมหาวิทยาลัยไม่ใช่พื้นที่ทางกายภาพแต่เป็นกลุ่มของปัจเจกชนที่รวมตัวกันเป็น universitas (
ภาษาละติน หมายถึง หมู่คณะ)