วิตามินบี12 (
อังกฤษ: vitamin B12, cobalamin) เป็น
วิตามินละลายน้ำได้ที่เป็นกุญแจสำคัญในการทำงานเป็นปกติของ
สมองกับ
ระบบประสาท และการสร้าง
เม็ดเลือดแดงเป็นรูปแบบหนึ่งของวิตามินบี 8 อย่างที่เกี่ยวข้องกับกระบวนการ
เมแทบอลิซึมใน
เซลล์ทุกเซลล์ในร่างกายมนุษย์ โดยมีผลเฉพาะต่อการสังเคราะห์
ดีเอ็นเอ เมแทบอลิซึมของ
กรดไขมันและ
กรดอะมิโน[1]ไม่มี
เห็ดรา พืช หรือ
สัตว์ (รวมทั้ง
มนุษย์) ที่สามารถสร้างวิตามินบี12ได้มีแต่
สิ่งมีชีวิตประเภท
แบคทีเรียและ
อาร์เคียที่มี
เอนไซม์เพื่อสังเคราะห์มันได้แหล่งของวิตามินที่ได้พิสูจน์แล้วเป็นผลิตภัณฑ์สัตว์รวมทั้ง
เนื้อ ปลา ผลิตภัณฑ์นม และ
อาหารเสริมแต่ก็มีงานวิจัยที่แสดงว่า ผลิตภัณฑ์ที่ไม่ใช่มาจากสัตว์บางอย่างอาจเป็นแหล่งธรรมชาติของวิตามินได้ เพราะอยู่ร่วมกับแบคทีเรีย (bacterial symbiosis)วิตามินบี12 เป็นวิตามินที่ใหญ่ที่สุด มีโครงสร้างซับซ้อนที่สุด และสามารถสังเคราะห์โดยหมักแบคทีเรีย (bacterial fermentation-synthesis)แล้วใช้เสริมอาหารและเป็นวิตามินเสริมวิตามินบี12 เป็นกลุ่ม
สารประกอบที่มีโครงสร้างเคมีเกี่ยวข้องกัน (หรือที่เรียกว่า vitamer) ซึ่งมีฤทธิ์ทางชีวภาพและมีธาตุ
โคบอลต์ (
Co) ที่ไม่สามัญทางเคมี-ชีวภาพ อยู่ตรงกลางวงแหวนเชิงระนาบแบบ tetra-pyrrole ที่เรียกว่าวงแหวน corrin (ดูรูป)ซึ่งสามารถผลิตได้โดยแบคทีเรีย hydroxocobalaminแต่ร่างกายสามารถแปรรูปแบบวิตามินไปในแบบต่าง ๆ ได้วิตามินค้นพบโดยความสัมพันธ์ของมันกับโรคภาวะเลือดจางเหตุขาดวิตามินบี12 (pernicious anemia) ซึ่งเป็น
โรคภูมิต้านตนเอง และมีผลทำลายเซลล์ผนัง (parietal cell) ที่มีหน้าที่หลั่ง
ไกลโคโปรตีน คือ intrinsic factor ใน
กระเพาะอาหารเซลล์เหล่านี้ยังมีหน้าที่หลั่งกรดย่อยอาหารในกระเพาะอีกด้วยเพราะว่า intrinsic factor จำเป็นต่อการดูดซึมวิตามินตามปกติ การขาดโปรตีนนี้เพราะโรค จึงทำให้
ขาดวิตามินบี12ยังมีรูปแบบการขาดวิตามินแบบเบากว่าอื่น ๆ ที่ผลติดตามทางชีวเคมีก็ปรากฏชัดแล้ว
[2]