นากอร์โน-คาราบัค (
อังกฤษ: Nagorno-Karabakh) หรือ
อาร์ทซัค (
อาร์มีเนีย: Արցախ) มีชื่อทางการว่า
สาธารณรัฐนากอร์โน-คาราบัค (
อังกฤษ: Nagorno-Karabakh Republic) หรือ
สาธารณรัฐอาร์ทซัค (
อาร์มีเนีย: Արցախի Հանրապետություն)
[3][4] เป็นสาธารณรัฐแห่งหนึ่งที่
ไม่ได้รับการยอมรับจากนานาชาติ ตั้งอยู่ในแถบเทือกเขา
คอเคซัส สหประชาชาติถือว่าภูมิภาค
นากอร์โน-คาราบัคเป็นส่วนหนึ่งของ
อาเซอร์ไบจาน แต่ในทางปฏิบัติ ภูมิภาคดังกล่าวอยู่ภายใต้การควบคุมของกลุ่มแบ่งแยกดินแดน
เชื้อสายอาร์มีเนีย สาธารณรัฐอาร์ทซัคปกครองดินแดนส่วนใหญ่ของอดีต
แคว้นปกครองตนเองนากอร์โน-คาราบัครวมกับพื้นที่ข้างเคียงทางทิศตะวันตก จึงมีพรมแดนจรด
อาร์มีเนียทางทิศตะวันตก จรด
อิหร่านทางทิศใต้ และจรดดินแดนที่ไม่มีข้อพิพาทของอาเซอร์ไบจานทางทิศเหนือและทิศตะวันออก
[5]ภูมิภาคนากอร์โน-คาราบัค (ซึ่งมีชาวอาร์มีเนียอาศัยอยู่เป็นส่วนใหญ่) ถูกอ้างกรรมสิทธิ์จากทั้ง
สาธารณรัฐประชาธิปไตยอาเซอร์ไบจานและ
สาธารณรัฐอาร์มีเนียที่ 1 เมื่อทั้งสองประกาศเอกราชจาก
จักรวรรดิรัสเซียในปี พ.ศ. 2461 สงครามระยะเวลาสั้น ๆ เพื่อแย่งชิงนากอร์โน-คาราบัคปะทุขึ้นในปี พ.ศ. 2463 ความขัดแย้งดังกล่าวถูกระงับไปหลังจากที่
สหภาพโซเวียตสถาปนาอำนาจเหนือพื้นที่และจัดตั้งแคว้นปกครองตนเองนากอร์โน-คาราบัคภายใน
สาธารณรัฐสังคมนิยมโซเวียตอาเซอร์ไบจานในปี พ.ศ. 2466 แต่ในช่วง
การล่มสลายของสหภาพโซเวียต นากอร์โน-คาราบัคกลับมาเป็นประเด็นพิพาทระหว่างอาร์มีเนียกับอาเซอร์ไบจานอีกครั้ง ในปี พ.ศ. 2534 การลงประชามติเอกราชในแคว้นปกครองตนเองนากอร์โน-คาราบัคและภูมิภาคชาฮูเมียนที่อยู่ข้างเคียงนำไปสู่การประกาศเอกราช ความขัดแย้งระหว่างกลุ่มชาติพันธุ์ในระดับสูงได้ก่อให้เกิด
สงครามนากอร์โน-คาราบัคระหว่างปี พ.ศ. 2534–2537 ซึ่งจบลงด้วยข้อตกลงหยุดยิง ส่งผลให้พรมแดนต่าง ๆ มีสภาพอย่างที่เป็นอยู่ในปัจจุบัน ต่อมาในเดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ. 2560 ชาวสาธารณรัฐนากอร์โน-คาราบัคได้ลงมติเห็นชอบร่างรัฐธรรมนูญฉบับใหม่ ซึ่งกำหนดให้เพิ่มชื่อทางการของประเทศอีกชื่อหนึ่ง คือ "สาธารณรัฐอาร์ทซัค"
[4]อาร์ทซัคเป็นสาธารณรัฐระบอบ
ประชาธิปไตยกึ่งประธานาธิบดี มี
สภาเดียว การที่อาร์ทซัคต้องพึ่งพาอาร์มีเนียอย่างสูงแสดงให้เห็นว่า ประเทศนี้เป็นส่วนหนึ่งของอาร์มีเนียโดยพฤตินัยในหลาย ๆ ทาง
[6] พื้นที่ส่วนใหญ่ของอาร์ทซัคเป็นภูเขา โดยเฉลี่ยอยู่ที่ระดับความสูง 1,097 เมตร (3,599 ฟุต) เหนือระดับน้ำทะเล ประชากรส่วนใหญ่เป็นคริสต์ศาสนิกชนสังกัด
คริสตจักรอัครทูตอาร์มีเนีย อารามโบราณหลายแห่งเป็นที่นิยมของนักท่องเที่ยวซึ่งส่วนใหญ่ก็เป็นชาวอาร์มีเนียในต่างแดน เนื่องจากการเดินทางส่วนใหญ่สามารถกระทำได้เฉพาะระหว่างอาร์มีเนียกับอาร์ทซัคเท่านั้น