อนุภาคแอลฟา (เขียนแทนด้วย
อักษรกรีก แอลฟา α) คืออนุภาคที่ประกอบด้วย
โปรตอน 2 ตัวและ
นิวตรอน 2 ตัว เหมือนกับนิวเคลียสของอะตอมของธาตุ
ฮีเลียม (He) จึงสามารถเขียนสัญลักษณ์ได้อีกอย่างหนึ่งเป็น H e 2 + {\displaystyle He^{2+}\,\!} หรือ 2 4 H e 2 + {\displaystyle {}_{2}^{4}He^{2+}} อนุภาคแอลฟาหนึ่งอนุภาคมี
มวล 6.644656×10−27
กิโลกรัม หรือเทียบเท่ากับ
พลังงาน 3.72738
จิกะอิเล็กตรอนโวลต์ (GeV) มีประจุเป็น +2e โดยที่ e คือความจุไฟฟ้าของ
อิเล็กตรอนซึ่งมีค่าเท่ากับ 1.602176462×10−19
คูลอมบ์อนุภาคแอลฟามักเกิดจากการสลายของอะตอมของ
ธาตุกัมมันตรังสี เช่น
ยูเรเนียม (U) หรือ
เรเดียม (Ra) ด้วยกระบวนการที่รู้จักกันในชื่อ
การสลายให้อนุภาคแอลฟา (alpha decay) เมื่ออนุภาคแอลฟาถูกปลดปล่อยออกจากนิวเคลียส
มวลอะตอมของธาตุกัมมันตรังสีจะลดลงประมาณ 4.0015
u เนื่องจากการสูญเสียทั้งโปรตอนและนิวตรอน และ
เลขอะตอมจะลดลง 2 ทำให้อะตอมกลายเป็นธาตุใหม่ ดังตัวอย่างการสลายให้อนุภาคแอลฟาของยูเรเนียม จะได้ธาตุใหม่เป็น
ทอเรียม (Th) 92 238 U → 90 234 T h + 2 4 H e 2 + {\displaystyle {}_{92}^{238}U\rightarrow {}_{90}^{234}Th+{}_{2}^{4}He^{2+}}