อวตาร (/อะวะตาน/[8]; อังกฤษ: Avatar) เป็นภาพยนตร์อเมริกันปีค.ศ. 2009[9][10] แนวมหากาพย์บันเทิงคดีวิทยาศาสตร์ กำกับ, เขียนบท, อำนวยการสร้างและร่วมตัดต่อโดย เจมส์ คาเมรอน นำแสดงโดย แซม เวิร์ธธิงตัน, โซอี ซัลดานา, สตีเฟน แลง, มิเชลล์ ราดรีเกซ และ ซิกัวร์นีย์ วีเวอร์ ภาพยนตร์มีฉากหลังเป็นช่วงกลางศตวรรษที่ 22 เมื่อมนุษย์กำลังล่าอาณานิคมดาวแพนดอรา ดวงจันทร์ที่อุดมสมบูรณ์และสามารถอาศัยอยู่ได้ของดาวก๊าซยักษ์ในระบบดาวแอลฟาคนครึ่งม้า เพื่อทำการขุดแร่ อันออบเทเนียม (Unobtainium)[11][12], แร่ตัวนำยวดยิ่งอุณหภูมิห้อง[13] การขยายตัวของอาณานิคมเหมืองแร่คุกคามการดำรงชีพของ นาวี (Na'vi) เผ่าพันธุ์คล้ายมนุษย์ที่อาศัยอยู่บนดาวแพนดอราอย่างต่อเนื่อง ชื่อเรื่องของภาพยนตร์ยังอ้างถึง การนำร่างกายของ นาวี ที่ดัดแปลงพันธุกรรมแล้วถูกควบคุมจากสมองของมนุษย์ที่อยู่ห่างไกลซึ่งใช้ในการโต้ตอบกับชาวพื้นเมืองของแพนดอรา[14]การพัฒนาของ อวตาร เริ่มต้นเมื่อปี ค.ศ. 1994 เมื่อคาเมรอนเขียนโครงร่าง 80 หน้า[15][16] การถ่ายทำควรจะเกิดขึ้นหลังจากถ่ายทำภาพยนตร์ ไททานิค ของคาเมรอนเมื่อปี ค.ศ. 1997 เสร็จและวางแผนที่จะฉายในปี ค.ศ. 1999[17] แต่คาเมรอนกล่าวว่ายังไม่มีเทคโนโลยีที่สามารถนำมาใช้งานเพื่อให้บรรลุวิสัยทัศน์ของเขาต่อภาพยนตร์เรื่องนี้ได้[18] งานเกี่ยวกับภาษาของสิ่งมีชีวิตนอกโลกของภาพยนตร์เริ่มต้นขึ้นเมื่อปี ค.ศ. 2005 และคาเมรอนเริ่มพัฒนาบทและจักรวาลสมมติของภาพยนตร์เมื่อต้นปี ค.ศ. 2006[19][20] อวตาร ถูกตั้งงบประมาณอย่างทางการไว้ที่ 237 ล้านดอลลาร์สหรัฐ[4] การประมาณการจากสื่ออื่น ประมาณการไว้ระหว่าง 280–310 ล้านดอลลาร์สหรัฐ และที่ 150 ล้านดอลลาร์สหรัฐ สำหรับการประชาสัมพันธ์[21][22][23] ภาพยนตร์ใช้เทคนิคการถ่ายทำแบบจับการเคลื่อนไหวเกือบทั้งเรื่อง ภาพยนตร์ฉายในรูปแบบปกติ, สามมิติ (ในรูปแบบ RealD 3D, Dolby 3D, XpanD 3D, และ IMAX 3D) และสี่มิติในโรงภาพยนตร์บางแห่งในเกาหลีใต้[24] การถ่ายทำภาพยนตร์สามมิติได้รับการขนานนามว่าเป็นความก้าวหน้าทางเทคโนโลยีของภาพยนตร์[25]อวตาร ฉายครั้งแรกที่ลอนดอนเมื่อวันที่ 10 ธันวาคม ค.ศ. 2009 และที่สหรัฐเมื่อวันที่ 18 ธันวาคม ค.ศ. 2009 ได้รับการวิจารณ์ในเชิงบวก โดยนักวิจารณ์ชื่นชมเทคนิคพิเศษที่ก้าวล้ำ[26][27][28] ระหว่างฉายอยู่นั้น ภาพยนตร์ได้ทำลายสถิติในบ๊อกซ์ออฟฟิศมากมายและกลายเป็นภาพยนตร์ที่ทำเงินสูงสุดทั่วโลก[29] แซง ไททานิก ของคาเมรอนซึ่งครองสถิติมาเป็นเวลาสิบสองปี[30] อวตาร เป็นภาพยนตร์ที่ทำเงินสูงสุดเกือบสิบปี ก่อนจะถูกแซงโดย อเวนเจอร์ส: เผด็จศึก เมื่อปี ค.ศ. 2019 เป็นภาพยนตร์เรื่องแรกที่ทำเงินมากกว่า 2 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ[31] และเป็นภาพยนตร์ที่ขายดีที่สุดในสหรัฐเมื่อปี ค.ศ. 2010 อวตาร ถูกเสนอชื่อใน งานประกาศผลรางวัลออสการ์ ในสาขาภาพยนตร์ยอดเยี่ยม และ สาขาผู้กำกับภาพยนตร์ยอดเยี่ยม[32]และชนะเลิศ สาขากำกับศิลป์ยอดเยี่ยม, สาขาถ่ายภาพยอดเยี่ยม และ สาขาเทคนิคพิเศษยอดเยี่ยมหลังจากภาพยนตร์ประสบความสำเร็จ คาเมรอนเซ็นสัญญากับ ทเวนตีท์เซนจูรีฟอกซ์ เพื่อสร้างภาคต่ออีกสี่เรื่อง โดย อวตาร 2 และ อวตาร 3 ได้ถ่ายทำเสร็จแล้ว มีกำหนดฉายในวันที่ 16 ธันวาคม ค.ศ. 2022 และ 20 ธันวาคม ค.ศ. 2024 ตามลำดับ ภาคต่อที่เหลือมีกำหนดฉายในวันที่ 18 ธันวาคม ค.ศ. 2026 และ 22 ธันวาคม ค.ศ. 2028[33] นักแสดงหลายคนคาดว่าจะกลับมา รวมไปถึง เวิร์ธธิงตัน, ซาลดานา, แลงและวีเวอร์[34][35]