ศาสตราจารย์เจมส์ มอริอาร์ตี (อังกฤษ: Professor James Moriarty) เป็นตัวละครหนึ่งในเรื่องเชอร์ล็อก โฮมส์ ของเซอร์อาร์เธอร์ โคนัน ดอยล์ เป็นศัตรูตัวฉกาจของโฮมส์ คอยชักใยอยู่เบื้องหลังคดีหลายคดี แต่ไม่เคยมีใครจับได้ มอริอาร์ตีเป็นผู้มีอำนาจขนาดว่าสามารถทำให้ทั่วยุโรปสั่นคลอนได้ ถูกขนานนามว่า "นโปเลียนแห่งโลกอาชญากรรม" มีสหายคนสนิทชื่อพันเอกมอรัน มอริอาร์ตีเสียชีวิตที่น้ำตกไรเชินบัค ประเทศสวิตเซอร์แลนด์ เมื่อวันที่ 4 พฤษภาคม เคยถูกกล่าวในเรื่องหุบเขาแห่งภัยมอริอาร์ตียังเคยปรากฏตัวใน ยอดนักสืบจิ๋วโคนัน ฉบับภาพยนตร์ ภาค ปริศนาบนถนนสายมรณะ ในเกมโคคูนที่โคนันและเพื่อน ๆ เล่น โดยเป็นผู้เลี้ยงดูแจ็กเดอะริปเปอร์ให้เป็นฆาตกรที่โหดเหี้ยมในภาพยนตร์ เชอร์ล็อก โฮล์มส์ ดับแผนพิฆาตโลก (พ.ศ. 2552) มอริอาร์ตีปรากฏตัวในความมืด เป็นผู้จ้างวานไอรีน แอดเลอร์ (ภายหลังมีการเปิดเผยว่าชื่อ มอริอาร์ตี) และใน เชอร์ล็อก โฮล์มส์ เกมพญายมเงามรณะ (พ.ศ. 2554) มอริอาร์ตีแสดงโดยนักแสดงชาวอังกฤษ แจเร็ด แฮร์ริส