เจ้าพระยาปราบหงสาวดี เดิมชื่อ พลายภูเขาทอง (มีบางบันทึกบอกว่ามีชื่อเดิมว่า "พลายมิ่งเมือง" ในคำให้การชาวกรุงเก่าเรียก "พลายพุทรากระแทก") เป็นช้างคู่พระบารมีในสมเด็จพระนเรศวรมหาราช หลังจากขึ้นระวางแล้ว ได้บรรดาศักดิ์เป็น เจ้าพระยาไชยานุภาพ ต่อมาได้รับพระราชทานนามว่า เจ้าพระยาปราบหงสาวดี ในครั้งที่ชนะศึกยุทธหัตถีกับพระมหาอุปราชา วันที่ 25 มกราคม พ.ศ. 2135 (ซึ่งในปัจจุบัน ได้เปลี่ยนมาเป็นวันที่ 18 มกราคม) ณ ตำบลท่าคอย (ซึ่งปัจจุบันเป็นตำบลดอนเจดีย์ อำเภอดอนเจดีย์ จังหวัดสุพรรณบุรี) ถูกบันทึกไว้ในพงศาวดาร เชื่อกันว่าเป็นช้างที่มีความจงรักภักดี และมีความกล้าหาญเสียสละช่วยกอบกู้ชาติให้แผ่นดิน มีลักษณะทางคชลักษณ์ที่ดี ส่วนหนึ่งได้แก่หลังที่โค้งลาด คล้ายก้านกล้วยชื่อ พลายพุทรากระแทก หรือ พลายพุทรากระทืบ ได้มาจากในพงศาวดาร ซึ่งระบุว่า ช้างทรงของสมเด็จพระนเรศวรตัวเล็กกว่าพลายพัทธกอของพระมหาอุปราชา สู้แรงไม่ได้แต่อาศัยยันโคนต้นพุทรา ทำให้แบกร่างได้ สมเด็จพระนเรศวรใช้พระแสงของ้าวฟันต้องคอของพระมหาอุปราชาขาดกับคอช้างจากจดหมายเหตุของ de Coutre ระบุว่าเจ้าพระยาปราบหงสาวดี ล้มลงในปี ค.ศ. 1596 (พ.ศ. 2139) หลังศึกยุทธหัตถี 4 ปี สมเด็จพระนเรศวรโปรดได้มีการสร้างเมรุ พระราชทานเพลิงศพอย่างสมเกียรติยศเจ้าพระยา มีงานมหรสพถึง 7 วัน 7 คืนชื่อ ไชยานุภาพ ได้กลายมาเป็นชื่อชุดแข่งขันของฟุตบอลทีมชาติไทยตั้งแต่เดือนมกราคม พ.ศ. 2560 โดยวาริกซ์สปอร์ต เป็นชุดเหย้าสีดำล้วน คู่กับ ปราบไตรจักร ช้างทรงของสมเด็จพระเอกาทศรถ ซึ่งเป็นชุดเยือนสีขาวล้วน