เพลงเพื่อชีวิต แต่แรกเริ่มหมายถึงเพลงที่มีเนื้อหากล่าวถึงชีวิตของคน โดยเฉพาะคนชนชั้นล่าง กล่าวถึงความยากลำบากในการใช้ชีวิต การถูกเอารัดเอาเปรียบ เพลงในแนวเพื่อชีวิตในยุคนี้โดยมากจะเป็น
เพลงลูกทุ่ง เช่น เพลง กลิ่นโคนสาบควาย ของ
คำรณ สัมบุญณานนท์, จักรยานคนจน ของ
ยอดรัก สลักใจ, น้ำมันแพง ของ
สรวง สันติ, น้ำตาอีสาน แต่งโดย
ชลธี ธารทอง และขับร้องโดย
สายัณห์ สัญญา เป็นต้นเพลงเพื่อชีวิตใน
ประเทศไทยเริ่มเฟื่องฟูเป็นที่รู้จักและได้รับความนิยมอย่างกว้างขวางโดยแพร่หลายช่วงหลัง
เหตุการณ์ 14 ตุลาคม พ.ศ. 2516 โดยเนื้อหาของเพลงไม่จำกัดเฉพาะชีวิตของคนชั้นล่างอย่างเดียว แต่ยังรวมถึงการเรียกร้อง
ประชาธิปไตยและการเหน็บแนม
การเมืองอีกด้วย
[1] และแนวดนตรีได้เปิดกว้างขึ้นเป็นแนว
อคูสสติกหรือ
ร็อก โดยได้รับอิทธิพลและแรงบันดาลใจจากศิลปินต่างประเทศ เช่น
บ็อบ ดิลลัน,
บ็อบ มาร์เลย์,
นีล ยัง,
ไซมอน แอนด์ การ์ฟังเกล เป็นต้น เทียบได้กับ Protest song โปรเทสต์ซอง ของสหรัฐอเมริกา โดยคำว่า "เพลงเพื่อชีวิต" นั้น มาจากคำว่าศิลปะเพื่อชีวิต หรือวรรณกรรมเพื่อชีวิต ซึ่งเป็นวรรณกรรมที่ว่าถึงชีวิตและการต่อสู้ของมนุษย์ในสังคม ในยุคนี้เพลงเพื่อชีวิตเฟื่องฟูมาก จนอาจกล่าวได้ว่าเป็น "เพชรเม็ดงามของวรรณกรรมเพื่อชีวิต"
[2]เพลงเพื่อชีวิตมักจะรวมเอาองค์ประกอบของดนตรีตะวันตกเหมือนกันเช่นเพลงบัลลาด และเพิ่มเป็นจังหวะของดนตรีไทยเซ่น สามช่า
หมอลำ และ
ลูกทุ่ง และมีองค์ประกอบของดนตรีคลาสสิกไทยบ้างเช่นกัน เพลงเพื่อชีวิตในยุคแรกจะเป็นดนตรีโฟล์กตะวันตกพร้อมกับการใช้เครื่องดนตรีอคูสติก ซึ่งต่อมาได้เพิ่มดนตรี
ร็อกพร้อมกับกีตาร์ไฟฟ้า เบส และกลองชุด บางศิลปินยังได้รับอิทธิพลของ
เร้กเก้ สกา และเพลง
ละตินบ้างและบางศิลปินยังใช้เครื่องดนตรีไทยเซ่น
พิณ ขลุ่ย และ
ซออู้โดยวงดนตรีเพื่อชีวิตที่มีชื่อเสียง ได้แก่
คาราวาน,
แฮมเมอร์, โคมฉาย เป็นต้น ความนิยมในเพลงเพื่อชีวิตไม่ได้เป็นเพียงกระแสในห้วงเวลานั้น หากแต่ยังได้รับความนิยมเรื่อยมาจนถึงปัจจุบัน โดยมีวงดนตรีและนักร้องเพลงเพื่อชีวิตที่มีชื่อเสียงในปัจจุบัน เช่น
คาราบาว,
พงษ์สิทธิ์ คำภีร์,
พงษ์เทพ กระโดนชำนาญ, อินโดจีน (วงดนตรีไทย)|อินโดจีน,
คนด่านเกวียน,
มาลีฮวนน่า,
โฮป,
ซูซู, ตีฆอลาซู เป็นต้น อีกทั้งยังมีศิลปินบางคนหรือบางกลุ่มที่ไม่ได้เป็นเพื่อชีวิตอย่างเต็มตัว แต่เนื้อหาของเพลงหลายเพลงมีเนื้อหาที่คล้ายคลึงกับเพื่อชีวิตหรือจัดให้อยู่ประเภทเพื่อชีวิตได้ เช่น
จรัล มโนเพ็ชร, เสกสรร ทองวัฒนา,
ธนพล อินทฤทธิ์,
หนู มิเตอร์, นิค นิรนาม,
พลพล พลกองเส็ง,
กะท้อน,
ศุ บุญเลี้ยง,
สิบล้อ เป็นต้น
