แม่น้ำอิรวดี (พม่า: ဧရာဝတီမြစ်, เอ็มแอลซีทีเอส: erawa.ti mrac, ออกเสียง: [ʔèjàwədì mjɪʔ], ออกเสียง เอยาวะดี) เป็นแม่น้ำที่ไหลจากเหนือจรดใต้ผ่านประเทศพม่า เป็นแม่น้ำที่ใหญ่สุดในประเทศและเป็นเส้นทางการค้าที่สำคัญที่สุด ชื่ออิรวดีในพม่ามาจากภาษาบาลี Irāvatī[2] Airavati Erāvatī เป็นชื่อบาลีของช้างเอราวัณพาหนะของพระอินทร์ ช้างมักถูกใช้เป็นสัญลักษณ์สำหรับน้ำ[3] และถูกนำมาใช้เป็นชื่อของแม่น้ำอื่น ๆ ในหลายภูมิภาคเช่น แม่น้ำอจิรวดี ในอินเดียแม่น้ำอิรวดีมีต้นกำเนิดจากจุดบรรจบกันของแม่น้ำเมลิคะและแม่น้ำเมคะ ที่ไหลลงมาจากธารน้ำแข็งบริเวณเทือกเขาหิมาลัยทางตอนเหนือของปูดาโอในพม่าตอนบน แม่น้ำค่อนข้างไหลเป็นเส้นตรงไปทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ ผ่านดินดอนสามเหลี่ยมปากแม่น้ำอิรวดี และไหลลงสู่ทะเลอันดามัน แม่น้ำอิรวดีมีพื้นที่ลุ่มน้ำ 404,200 ตารางกิโลเมตร (156,026 ตารางไมล์) ครอบคลุมพื้นที่ส่วนใหญ่ของประเทศพม่า หลังจากที่รัดยาร์ด คิปลิง กวีชาวอังกฤษได้กล่าวถึงแม่น้ำอิรวดีในบทกวีของเขา บางครั้งแม่น้ำสายนี้ก็ถูกเรียกว่า "ถนนสู่มัณฑะเลย์"กว่าหกศตวรรษที่แม่น้ำถูกใช้สำหรับการค้าขายและการขนส่ง แม่น้ำมีความสำคัญต่อจักรวรรดิอังกฤษหลังได้พม่าเข้ามาอยู่ในอาณานิคมได้มีการพัฒนาเครือข่ายคลองชลประทาน แม่น้ำยังคงมีความสำคัญในปัจจุบันเนื่องจากเป็นเส้นทางการจราจรและเป็นเส้นทางของสินค้าส่งออกจำนวนมาก ข้าวมีการผลิตในเขตดินดอนสามเหลี่ยมปากแม่น้ำอิรวดีซึ่งมีการใช้น้ำจากแม่น้ำในปีพ.ศ. 2550 รัฐบาลพม่าได้ลงนามในข้อตกลงกับบริษัทสัญชาติจีนในการก่อสร้างเขื่อนไฟฟ้าพลังน้ำจำนวนเจ็ดเขื่อน ซึ่งมีกำลังผลิตรวม 13,360 เมกะวัตต์ในแม่น้ำเมลิคะและแม่น้เมคะ รวมถึงเขื่อน มยิตโซน เขื่อนใหญ่ขนาด 6,000 เมกะวัตต์ บริเวณที่บรรจบกันของแม่น้ำทั้งสองแห่ง กำลังไฟฟ้าที่เกิดจากเขื่อนจะถูกส่งไปยังประเทศอื่น ๆ ในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ แต่โดยส่วนใหญ่จะถูกส่งไปยังประเทศจีน[4] และมีเป้าหมายการส่งออกพลังงานไปยังประเทศไทย อินเดีย และบังคลาเทศ องค์กรด้านสิ่งแวดล้อมได้ยกความกังวลเกี่ยวกับผลกระทบต่อระบบนิเวศบนความหลากหลายทางชีวภาพของแม่น้ำ สัตว์ที่อาจได้รับผลกระทบได้แก่ โลมาอิรวดี และปลาฉลามในแม่น้ำอิรวดี ซึ่งเป็นสัตว์ใกล้สูญพันธุ์ ปัจจุบันโครงการเขื่อนมยิโซนถูกระงับไว้เนื่องจากมีการประท้วงและผู้ไม่เห็นด้วยจำนวนมาก[5][6]