ไวรัส เป็นศัพท์จากภาษา
ลาตินแปลว่า
พิษ ในตำรา
ชีววิทยาเก่าของไทยอาจเรียกว่า
วิสา[1] อันเป็นการทับศัพท์ในยุคแรกจากภาษา
สันสกฤตที่แปลว่า พิษ เช่นเดียวกัน ปัจจุบันคำว่า
ไวรัส หมายถึงสิ่งที่ไม่อาจจะสรุปได้ว่าเป็นสิ่งมีชีวิตที่สามารถก่อให้เกิดการติดเชื้อได้ (infectious agents) ทั้งใน
มนุษย์,
สัตว์,
พืช และ
สิ่งมีชีวิตอื่นๆ ที่เป็นสิ่งมีชีวิตมี
เซลล์ (cellular life) ทำให้เกิด
โรคที่ส่งผลกระทบกว้างขวาง จึงมีความสำคัญที่จะต้องศึกษาทั้งในทางการแพทย์และทางเศรษฐกิจ ไวรัสเป็น
ปรสิตอยู่ในร่างของสิ่งมีชีวิตอื่น (obligate intracellular parasite) ไม่สามารถเติบโตหรือแพร่พันธุ์นอกเซลล์อื่นได้ ไวรัสอาจถือได้ว่าเป็นจุลินทรีย์ที่มีลักษณะของการเป็นสิ่งมีชีวิตเพียงประการเดียวคือสามารถแพร่พันธุ์ หรือการถ่ายทอดสารพันธุกรรมของตนเองจากรุ่นหนึ่งไปยังอีกรุ่นหนึ่ง อย่างไรก็ตามไวรัสไม่ใช่จุลินทรีย์ที่มีขนาดเล็กที่สุด ยังมีจุลินทรีย์ที่มีขนาดเล็กกว่าไวรัสคือ
ไวรอยด์ (viroid) และ
พรีออน (prion) ไวรัสชนิดแรกที่ค้นพบคือไวรัสใบยาสูบด่าง (TMV หรือ Tobacco Mosaic Virus) ซึ่งค้นพบโดย
มาร์ตินัส ไบเยอรินิค ใน
ค.ศ. 1899 [2] ในปัจจุบันมีไวรัสกว่า 5,000 ชนิดที่ได้รับการบันทึกไว้
[3] วิชาที่ศึกษาไวรัสเรียกว่า
วิทยาไวรัส (virology) อันเป็นสาขาหนึ่งของ
จุลชีววิทยา (microbiology)