ตำนาน (
อังกฤษ: legend;
ละติน: legenda, แปลว่า "สิ่งที่จะต้องอ่าน") คือ เรื่องเล่าขานที่มีมาแต่อดีต เปรียบได้เหมือนเครื่องมือที่ช่วยถ่ายทอดเรื่องราวทาง
ประวัติศาสตร์ ซึ่งเรื่องราวเหล่านี้สะท้อนให้เห็นถึงวิถีชีวิต ความคิด
ความเชื่อ รวมถึง
ประเพณีต่าง ๆ ของคนในยุคอดีต อาจเป็นเรื่องจริงหรือไม่ก็ได้ อาจมีหลักฐานหรือไม่มีก็ได้
พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554 ได้ให้นิยามของคำ "ตำนาน" ไว้ว่า
[1]น. เรื่องแสดงความเป็นมาแต่ปางหลังของสถานที่ บุคคล หรือพิธีกรรม เป็นต้น, เรื่องราวนมนานที่เล่ากันสืบ ๆ มา, เช่น ตำนานพุทธเจดีย์, ตำนานเจ้าแม่ลิ้มกอเหนี่ยว; เรียกพระปริตรบทหนึ่ง ๆ ว่า ตำนาน ในคำว่า เจ็ดตำนาน สิบสองตำนาน.ในหนังสือแบบเรียนประวัติศาสตร์ของ
กรมสามัญศึกษา ระดับมัธยมศึกษาปีที่ 4 หน้า 74 ได้ให้นิยามของคำ "ตำนาน" และการใช้ประโยชน์จากตำนานในการศึกษาทาง
วิชาการไว้ว่า
[2]นิทานพื้นบ้าน นิทานปรัมปรา และ
เทพนิยายผสมผสานเข้าด้วยกัน เนื้อเรื่องส่วนใหญ่จะเกี่ยวข้องกับ
ศาสนา การใช้ข้อมูลจากตำนานต้องตรวจสอบกับหลักฐานอื่น ๆ ให้ดีก่อน เพราะตำนานมักจะคัดลอกต่อ ๆ กันมา บางเรื่องมีหลายสำนวน เช่น ตำนานมูลศาสนา มีถึง 5 สำนวน การคัดลอกมีข้อความผิดพลาดตกหล่น บางครั้งก็เขียนต่อยาวกันเป็นพืด ทั้งที่เป็นคนละเรื่องกัน ทำให้ยากต่อการตีความ