ปิโตรเลียมเจลลี (
อังกฤษ: petroleum jelly) หรือ
ปิโตรลาทัม (petrolatum) เป็น
เนื้อสารไฮโดรคาร์บอนกึ่งแข็ง มีเลขคาร์บอนสูงกว่า 25
[1] ลักษณะไม่มีสีถึงสีเหลืองอ่อน ไม่มีกลิ่นและรส มีจุดหลอมเหลวระหว่าง 40–70 °ซ (105–160 °ฟ)
[2] ติดไฟเมื่อเปลี่ยนสถานะเป็นของเหลว โดยส่วนที่ติดไฟคือไอระเหยไม่ใช่ตัวของเหลว ปิโตรเลียมเจลลีไม่ละลายน้ำ แต่ละลายในตัวทำละลายอินทรีย์ เช่น
ไดคลอโรมีเทน คลอโรฟอร์ม เบนซีน และ
น้ำมันสน[3] มี
เลขอีคือ E905b
[4]วัตถุดิบของปิโตรเลียมเจลลีถูกค้นพบครั้งแรกในปี ค.ศ. 1859 ที่แท่นขุดเจาะน้ำมันในเมือง
ไททัสวิลล์ รัฐเพนซิลเวเนีย ประเทศสหรัฐ โดยคนงานแท่นขุดเจาะใช้สารนี้ทาที่แผลเพราะเชื่อว่าจะช่วยให้แผลสมานเร็วขึ้น
[5] ต่อมา
รอเบิร์ต เชสเซโบรห์ นักเคมีผู้เคยมีผลงานกลั่นเชื้อเพลิงจากน้ำมันจาก
วาฬหัวทุยมาที่เมืองนี้เพื่อศึกษาสารชนิดนี้ เขาเก็บตัวอย่างสารไปสกัดและกลั่นจนได้เจลสีอ่อนที่มีคุณสมบัติในการรักษาบาดแผล ในปี ค.ศ. 1870 เชสเซโบรห์ตั้งโรงงานผลิตปิโตรเลียมเจลลีในชื่อ
วาสลีน และจดสิทธิบัตรวิธีการผลิตในปี ค.ศ. 1872
[5]เดิมปิโตรเลียมเจลลีถูกวางตลาดในฐานะยาขี้ผึ้งสำหรับใช้ภายนอก แต่ต่อมามีการใช้เป็นส่วนผสมในผลิตภัณฑ์บำรุงเส้นผมและผิวหนัง
[6] นอกจากนี้ยังใช้ในการเคลือบผิว หล่อลื่น ป้องกันสนิม และเป็นตัวรักษาสภาพในวัตถุระเบิด
[7][8] ปิโตรเลียมเจลลีได้รับการยอมรับโดยทั่วไปว่าปลอดภัย แต่อาจส่งผลข้างเคียงในรายที่มีอาการแพ้
[9][10] ขณะที่
หน่วยงานจัดการเคมีภัณฑ์ของสหภาพยุโรป (European Chemicals Agency หรือ ECHA) ระบุว่าสารนี้อาจก่อให้เกิดมะเร็ง เนื่องจากในกระบวนการสกัดปิโตรเลียมเจลลีมี
สารก่อมะเร็งผสมอยู่ และระดับความบริสุทธิ์ของสารที่แตกต่างกัน
[11][12]