ตัวอย่างเช่น การอธิบายความหมายของคำให้กระจ่างยิ่งขึ้นใน มหาวรรค ปุคคลกถา อนุโลมปัญจกะ หครือคำถามแรกในกถาวัตถุที่ว่า "ปุคฺคโล อุปลพฺภติ สจฺฉิกฏฐ ปรมฏฺเฐน สกวาที ถามว่าท่านหยั่งเห็นบุคคลได้โดยสัจฉิกัตถะ คือ อรรถอันเป็นจริง และปรมัตถะ คือ อรรถอย่างยิ่งหรือ ?" อันเป็นคำถามที่ว่าด้วยเรื่องลักษณะของความตัวเป็นตนของบุคคล ซึ่งพระอรรถกถาจารย์ได้อธิบายคำศัพท์สำคัญของคำถามนี้ก็คือคำว่า สัจฉิถัตถะ หมายถึง อรรถอันเป็นจริง และปรมัตถะ คือ อรรถอย่างยิ่ง [6] นอกจากนี้ พระอรรถกถาจารย์ ยังอธิบายเพิ่มเติมว่า ผู้ที่ถามคำถามนี้คือ "พวกภิกษุวัชชีปุตตกะ ภิกษุนิกายสมิตยะในพระพุทธศาสนา และอัญญเดียรถีย์เป็นอันมาก ภายนอกพระพุทธศาสนา" [7]

ทั้งนี้ คำถามดังกล่าวไม่ใช่เพียงแสดงถึงหลักธรรมขั้นสูงเท่านั้น แต่ยังมีความสำคัญอย่างยิ่ง เพราะถือเป็นมาติกา หรือแม่บทของคัมภีร์กถาวัตถุ ซึ่งพระอรรถกถาจารย์ระบุไว้ว่า สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงประทานไว้ ดังความว่า

"พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงตั้งมาติกา คือ หัวข้อธรรมไว้สำหรับเป็นแบบฉบับ เพื่อชำระล้างลัทธิอันเห็นผิดทั้งหลายมีประการต่าง ๆ. พระโมคคัลลีบุตรติสสเถระ ท่านตั้งมาติกานี้ตามนัยที่พระศาสดาทรงประทานไว้ และแล้วก็จำแนกความตามแบบที่พระองค์ทรงแสดงไว้นั้น." [8]

โดยหลักการสำคัญของคำถามนี้ก็คือ การชี้ว่า พระพุทธเจ้าทรงเทศนาสอน 2 อย่าง คือสอนตามสมติ คือตามที่โลกนัดหมายกันเรียกขาน กับสอนตามปรมัตถ์ คือสอนตามความจริงอย่างยิ่ง ตัวอย่างเช่น เมื่อเอ่ยถึงเรื่องบุคคล ถ้ากล่าวตามความจริงโดยสมติก็มีอยู่ เวลาสอนเพื่อให้คนทั่วไปรู้และเข้าใจ ก็ต้องใช้สานวนสมมติในทางโลก เรียก ว่าสัตว์ บุคคล ตัวตน เราเขา แต่เมื่อสอนให้รู้ซึ้งถึงสภาพความจริง เพื่อจะได้ไม่ติดไม่ยึดถือในเรื่องสัตว์ บุคคล ตัวตน เราเขา ก็สอนความจริงโดยปรมัตถ์ คือสอนให้เห็นว่าสัตว์ บุคคล ตัวตน เป็นเพียงสิ่งสมมติตามโวหารโลก ประกอบขึ้นจากส่วนย่อย ต่าง ๆ ไม่ควรยึดถือเป็นจริงเป็นจัง [9]

จะเห็นได้ว่า กถาวัตถุอรรถกถามีความลึกซึ้ง กว้างขวาง เกี่ยวข้องกับหลักพระธรรมคำสอนอันเป็นปรมัตถ์ จำเป็นต้องศึกษาอย่างระมัดระวัง แม้เพียงคำถามแรกก็ยังต้องใช้อรรถธิบายอย่างละเอียดในทุกมิติ เพื่อให้อนุชนและผู้ศึกษาธรรมได้เข้าใจในพระธรรมวินัยที่แท้จริงขององค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าได้อย่างถ่องแท้