ใน
พลศาสตร์ของไหล กระแสวน (
อังกฤษ: vortex) เป็นพื้นที่ภายใน
ของไหลที่
ไหลโดยการเคลื่อนที่ด้วยการหมุนรอบแกนสมมุติในแนวเส้นตรงหรือเส้นโค้ง รูปแบบของการเคลื่อนที่นั้นเรียกว่า
การไหลวน (vortical flow)
[1][2] (พหูพจน์เดิมและที่พบมากที่สุดของคำว่า "กระแสวน" ในภาษาอังกฤษคือ
vortices[3] แม้ว่าคำว่า
vortexes มักจะถูกใช้บ่อยก็ตาม)
[4]กระแสวนอยู่ในรูปแบบของของไหลที่ถูกกวนเข้าด้วยกันรวมทั้ง
ของเหลว ก๊าซ และ
พลาสมา บางตัวอย่างส่วนใหญ่จะเป็น
วงแหวนควัน (smoke ring),
แอ่งน้ำวน (whirlpool) มักจะเห็นได้บ่อย ๆ จาก
ร่องรอยทางผ่าน (wake) ของ
เรือและ
ใบพาย, และลมบริเวณพื้นที่โดยรอบ
พายุทอร์นาโด,
เฮอริเคน และ
พายุฝุ่น (dust devil) กระแสลมวนในรูปแบบของร่องรอยทางผ่านของ
เครื่องบินและการมีคุณลักษณะที่โดดเด่นของชั้นบรรยากาศของดาวพฤหัสบดี เป็นต้นกระแสวนเป็นองค์ประกอบที่สำคัญของ
การไหลแบบปั่นป่วน (turbulent flow) ในกรณีที่ไม่มีแรงภายนอก
ความฝืดหนืด (viscous friction) ภายในของไหลมีแนวโน้มที่จะจัดระเบียบการไหลเข้าในกลุ่มที่เรียกว่า กระแสวนที่ไหลโดยไม่หมุน (vortices irrotational) การไหลโดยไม่หมุน (Irrotational flow) คือ ในบริเวณโดยรอบจุดหนึ่งๆ ในของไหล จะไม่มีอนุภาคของของไหลเคลื่อนที่ด้วยอัตราเร็วเชิงมุมรอบจุดนั้น ๆ เลย
[5] ภายในกระแสวนนั้น ความเร็วของเหลวเป็นสิ่งที่สำคัญที่สุดถัดไปจากแกนจินตภาพหรือแกนสมมุติ และจะลดลงเป็นสัดส่วนผกผันกับระยะทางจากแกน การหมุนวน (vorticity) (ขดความเร็วของของเหลว) มีค่าสูงมากในอาณาบริเวณหลักโดยรอบแกน และเกือบจะเป็นศูนย์ในส่วนที่เหลือของกระแสวน ในขณะที่ความดันลดลงอย่างรวดเร็วเมื่อเข้าไปใกล้เป็นระยะทางหนึ่งในบริเวณนั้นกระแสวนที่เกิดขึ้นครั้งหนึ่ง สามารถเคลื่อนย้าย ยืดตัว บิดเป็นเกลียว และมีปฏิสัมพันธ์กันในรูปแบบที่ซับซ้อน การเคลื่อนที่ของกระแสวนจะนำพาซึ่งโมเมนตัมเชิงมุมและเชิงเส้น พลังงาน และมวลมาด้วย ในกระแสวนนิ่ง
เส้นกระแส (streamlines) และ
เส้นทางผ่าน (pathlines) จะถูกปิด