กวารานา (โปรตุเกส: guaraná; ชื่อวิทยาศาสตร์: Paullinia cupana) เป็นพืชไม้เลื้อยชนิดหนึ่งในวงศ์ประคำดีควาย มีถิ่นกำเนิดในแอ่งแอมะซอนและพบได้ทั่วไปโดยเฉพาะอย่างยิ่งในบราซิล กวารานามีใบและกระจุกดอกขนาดใหญ่และเป็นที่รู้จักกันดีที่สุดจากเมล็ดภายในผลซึ่งมีขนาดพอ ๆ กับเมล็ดกาแฟในฐานะอาหารเสริมหรือสมุนไพร เมล็ดกวารานาเป็นสารกระตุ้นที่มีประสิทธิภาพอย่างหนึ่ง[1] กล่าวคือ มันมีปริมาณกาเฟอีนเข้มข้นกว่าที่พบในเมล็ดกาแฟประมาณสองเท่า (กาเฟอีนประมาณร้อยละ 2–4.5 ในเมล็ดกวารานา เทียบกับร้อยละ 1–2 ในเมล็ดกาแฟ)[2] เมล็ดพืชชนิดนี้จึงเริ่มขึ้นชื่อจากการเป็นส่วนผสมในเครื่องดื่มชูกำลัง เช่นเดียวกับพืชชนิดอื่น ๆ ที่ผลิตกาเฟอีน ความเข้มข้นสูงของกาเฟอีนในกวารานาเป็นชีวพิษที่ป้องกันไม่ให้สัตว์กินพืชเข้าใกล้ผลและเมล็ดของมัน[3]ผลกวารานามีสีน้ำตาลไล่ไปจนถึงสีแดง และบรรจุเมล็ดสีดำซึ่งมีเยื่อสีขาวหุ้มอยู่บางส่วน สีสันที่ตัดกันเมื่อผลเปิดออกถูกนำไปเทียบกับลักษณะของลูกตาและได้กลายเป็นรากฐานของเรื่องปรัมปราเรื่องหนึ่งในหมู่ชนพื้นเมืองซาเตเร-มาเวในรัฐอามาโซนัสของบราซิล[4]