การเอาชนะความลำเอียง ของ การคิดวิเคราะห์

เพื่อลดความลำเอียง ผู้คิดจะต้องมีมาตรการต่าง ๆ เพื่อใช้ในกระบวนการของการคิดวิเคราะห์แทนที่จะตั้งคำถามว่า “เรื่องนี้มีประเด็นที่ค้านกับความเชื่อของเราหรือไม่” ควรถามว่า “ประเด็นนี้มีความหมายอย่างไร”

ในขั้นแรก ๆ ของการเก็บรวบรวมและประเมินข้อมูล สิ่งแรกสุดที่ผู้คิดจะต้องทำคือ “การไม่ด่วนตัดสิน” (เหมือนที่ทำในการอ่านนิยายหรือดูภาพยนตร์) วิธีการนี้รวมถึงการสำเหนียก (perceptive) มากกว่าการตัดสิน (judgmental) นั่นคือการหลีกเลี่ยงการเลื่อนไหลจากใช้การมองกว้างไปสู่การตัดสิน ในคำเทคนิคของ "เอ็ดเวิร์ด เดอโบโน ในหมวกความคิด 6 ใบ” ใช้ หมวกขาว หรือหมวกน้ำเงิน สำหรับการคิด และชะลอการคิดแบบหมวกดำ ไว้ในระยะหลัง

เราพึงตระหนักถึงข้อข้อผิดพลาดที่มักเกิดขึ้นกับตนเองได้แก่

  1. การยอมรับว่าทุกคนมีความลำเอียงอยู่ในจิตใต้สำนึก และมักจะตั้งคำถามที่จะนำไปสู่การตัดสินที่นึกไว้แล้ว
  2. ยอมรับการไร้อัตตา และควรตั้งทีท่าเป็นคนถ่อมตัว
  3. ย้อนนึกถึงความเชื่อมั่นเดิม ๆ ที่เคยมีและถูกหักล้างไปด้วยจริงหรือความถูกต้อง
  4. ยอมรับว่าทุกคนยังมี จุดบอด อยู่มากทั้ง ๆ ที่รู้แล้ว

เราจะขจัดความลำเอียงได้อย่างไร ทั้ง ๆ ที่ยังไม่รู้ว่าอะไรเป็นอะไร คำตอบที่เป็นไปได้อาจเป็นได้ว่า ด้วยการอิงการคิดวิเคราะห์ไว้กับ “แนวคิดมนุษย์” (concept of man – Erich Fromm) ซึ่งอาจทำให้เห็นการคิดวิเคราะห์และการสร้างสมจรรยาบรรณที่มั่นคงสร้างองค์รวมทั้งหมดขึ้นมา แต่เป็นองค์รวมซึ่งยังคงจำกัดอยู่ ยังขาดการสนับสนุนจากแนวคิดของมวลมนุษย์

ในท้ายที่สุด อาจต้องใช้คำถามแบบโสกราตีส และ กรรมวิธีโสกราตีส (Socratic method) สำหรับการประเมินข้อขัดแย้งที่ถามคำถามแบบเปิด เช่น

  • สิ่งนี้มีความหมายว่าอย่างไร
  • ข้อสรุปได้มาอย่างไร
  • เชื่อได้อย่างไรว่าเป็นสิ่งที่ถูกต้อง
  • แหล่งข้อมูลที่ใช้มาจากใหน
  • ถ้าผิดจะเกิดอะไรขึ้น
  • ให้บอกแหล่งหรือบุคคลอ้างอิงที่เห็นแย้งพร้อมกับคำอธิบายสักสองราย
  • ทำไมประเด็นนี้จึงมีความสำคัญ
  • จะรู้ได้อย่างไรว่าคน ๆ นั้นพูดความจริง
  • คำอธิบายที่เป็นทางเลือกอื่นสำหรับประเด็นนี้มีอะไรบ้าง

แหล่งที่มา

WikiPedia: การคิดวิเคราะห์ http://college.hmco.com/psychology/bernstein/psych... http://www.insightassessment.com/pdf_files/what&wh... http://highered.mcgraw-hill.com/sites/0070294267/s... http://highered.mcgraw-hill.com/sites/007256296x/s... http://www.mhhe.com/mayfieldpub/ct/ch01/glossary.h... http://pages.mhlearningnetwork.com/jdelisle/id25.h... http://members.tripod.com/hjohnsonmac0/TermsToKnow... http://www.delmar.edu/rn/handbook/docs/glossary.ht... http://www.senate.psu.edu/curriculum_resources/gui... http://www.ptc.edu/department_nursing/Philosophy.h...