ในทาง
ภาษาศาสตร์ การจัดประมวล (
อังกฤษ: codification) คือกระบวนการคัดเลือก พัฒนา และวาง (
กำหนด) ต้นแบบสำหรับการใช้
ภาษามาตรฐาน[1]การจัดประมวลภาษาหนึ่ง ๆ อาจแตกต่างกันไปตามแต่ละกรณีและขึ้นอยู่กับลำดับขั้นของการกำหนดมาตรฐานที่อาจเกิดขึ้นแล้วตามธรรมชาติ โดยทั่วไปการจัดประมวลหมายถึงการพัฒนา
ระบบการเขียน ตั้งหลักเกณฑ์เชิงบรรทัดฐานสำหรับ
ไวยากรณ์ อักขรวิธี การออกเสียง และการใช้
ศัพท์ ตลอดจนจัดพิมพ์ตำราไวยากรณ์
พจนานุกรม และหลักปฏิบัติที่คล้ายคลึงกัน ในกรณีที่มีรูปแปรหลายรูปสำหรับลักษณะหนึ่ง ๆ (เช่น ตัวสะกดที่แตกต่างกันของคำเดียวกัน) จะต้องมีการตัดสินใจว่ารูปแปรใดจะเป็นรูปมาตรฐานในบางประเทศ การจัดประมวลดังกล่าวกระทำโดยหน่วยงานที่รัฐเป็นผู้จัดตั้ง เช่น
บัณฑิตยสถานฝรั่งเศส การจัดประมวลมักเกิดขึ้นเนื่องจากการประดิษฐ์คิดค้นใหม่ ๆ การเปลี่ยนแปลงค่านิยม หรืออิทธิพลทางวัฒนธรรมอื่น ๆ หลังกระบวนการปลดปล่อยอาณานิคมให้มีเอกราช รัฐหลายรัฐใน
แอฟริกาต้องตัดสินใจว่าพวกเขาจะรักษาภาษาเจ้าอาณานิคมไว้หรือจะเลือก
ภาษาพื้นเมืองภาษาหนึ่ง (หรือมากกว่าหนึ่ง) ขึ้นมาเป็น
ภาษาทางการ ซึ่งทำให้
การวางแผนภาษากลายเป็นสิ่งจำเป็นในตัวแบบการวางแผนภาษาที่เป็นที่รู้จักกันดีของ
เอนาร์ เฮาเกิน นักภาษาศาสตร์ชาวอเมริกัน การจัดประมวลเป็นเพียงขั้นตอนที่สอง ขั้นตอนที่หนึ่งคือกระบวนการคัดเลือก ขั้นตอนที่สามคือการนำสิ่งที่ได้เปลี่ยนแปลงไปปฏิบัติในสังคม และขั้นตอนที่สี่คือการจัดทำคำอธิบายคำศัพท์อย่างละเอียด (โดยเฉพาะศัพท์เฉพาะสาขาวิชา)
[2] กระบวนการวางแผนภาษามีสองระดับใหญ่ ๆ ได้แก่ การวางแผนชุดข้อมูลและการวางแผนสถานะ การจัดประมวลเป็นส่วนหนึ่งของการวางแผนชุดข้อมูลเนื่องจากมีการวางแผน "เนื้อความ" ของภาษา ไม่ใช่การวางแผนสถานะซึ่งเกี่ยวข้องกับการเสริมระดับ
เกียรติภูมิและการใช้ตามหลักภาษา:
[3]การจัดประมวลจะประสบความสำเร็จหรือไม่นั้นขึ้นอยู่กับการยอมรับของประชากร รวมทั้งรูปแบบการดำเนินการของรัฐบาล เช่น การส่งเสริมเกียรติภูมิ การเผยแพร่ หรือการสอนบรรทัดฐานที่ผ่านการประมวลแล้วในสถานศึกษาและหลักสูตรภาษา เป็นต้น