กีฬาแห่งชาติ เดิมเรียกว่า "กีฬาเขตแห่งประเทศไทย" จัดโดยองค์การส่งเสริมกีฬาแห่งประเทศไทย (อสกท.; ปัจจุบันคือ การกีฬาแห่งประเทศไทย; กกท.) เพื่อคัดเลือกผู้แทนนักกีฬาจากประเทศไทยไปแข่งขันกีฬาแหลมทองครั้งที่ 4 โดยกีฬาเขตแห่งประเทศไทย ครั้งที่ 1 จัดการแข่งขันที่กรุงเทพมหานคร ระหว่างวันที่ 1 ถึง 5 พฤศจิกายน พ.ศ. 2510 แบ่งการแข่งขันเป็นเขต จึงใช้ชื่อการแข่งขันว่า กีฬาเขตแห่งประเทศไทย โดยการแข่งขันครั้งแรก แบ่งกลุ่มนักกีฬาออกเป็น 5 เขตจากภูมิภาคต่างๆ

หลังจากนั้น เมื่อจัดแข่งขันกีฬาเขตแห่งประเทศไทยครั้งต่อๆมามีการแก้ไข มา จึงมีการปรับเพิ่มกลุ่มนักกีฬาตามเขตภูมิภาค ขึ้นเป็นลำดับตามความเหมาะสม โดยเฉพาะในการแข่งขันกีฬาเขตแห่งประเทศไทย ครั้งที่ 5 ซึ่งเพิ่มขึ้นเป็น 10 เขต โดยแยกกรุงเทพมหานครออกมาจากเขต 1 เป็นเขต 10

ต่อมาในปี พ.ศ. 2527 คณะกรรมการ อสกท.มีมติให้เปลี่ยนไปใช้ชื่อใหม่ว่า "กีฬาแห่งชาติ" เริ่มตั้งแต่การแข่งขันกีฬาแห่งชาติ ครั้งที่ 18 ประจำปี พ.ศ. 2527 พร้อมทั้งเปลี่ยนแปลงวัตถุประสงค์ในการแข่งขันเพื่อเป็นการสร้างความแข็งแกร่งให้แก่วงการกีฬาของชาติ[1][2]

ต่อมาในวันที่ 23 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2542 คณะรัฐมนตรี ได้มีมติเห็นชอบให้ การกีฬาแห่งประเทศไทย รับเป็นเจ้าภาพจัดแข่งขันกีฬาแห่งชาติ โดยปรับลดกำหนดแข่งขันจากจัดการแข่นขันทุก 1 ปี ไปเป็นทุก 2 ปี และปรับปรุงการแบ่งกลุ่มนักกีฬา จากเดิมที่แบ่งตามภูมิภาคจำนวน 10 เขต มาเป็นแบ่งตามจังหวัดจำนวน 76 จังหวัด

หลังจากการแข่งขันทุก 2 ปี ซึ่งจัดทั้งหมด 3 ครั้ง คือ กีฬาแห่งชาติครั้งที่ 33, ครั้งที่ 34 และครั้งที่ 35 จนกระทั่งในปี พ.ศ. 2549 คณะรัฐมนตรี มีมติเห็นชอบให้ กกท.ปรับกำหนดจากจัดการแข่งขันทุก 2 ปี ไปเป็นทุก 1 ปีตามเดิม ในกีฬาแห่งชาติ ครั้งที่ 36 โดยให้เหตุผลเพื่อความต่อเนื่องในการพัฒนาวงการกีฬา แต่ยังแข่งขันในนามจังหวัดเหมือนเดิม จากนั้นในกีฬาแห่งชาติ ครั้งที่ 40 มีการเพิ่มกลุ่มนักกีฬาขึ้นจาก 76 จังหวัดเป็น 77 จังหวัด เนื่องจากมีการก่อตั้งจังหวัดบึงกาฬขึ้นมาใหม่[3]

วันที่ 26 กรกฎาคม พ.ศ. 2556 การประชุมคณะกรรมการการกีฬาแห่งประเทศไทย มีมติให้ปรับลดกำหนดแข่งขันจากจัดการแข่นขันทุก 1 ปี ไปเป็นทุก 2 ปี และคณะรัฐมนตรีมีมติเห็นชอบด้วย เพื่อให้นักกีฬาได้มีเวลาในการเตรียมตัว ก่อนเข้าร่วมการแข่งขันในระดับนานาชาติ เนื่องจากปัจจุบันมีการแข่งขันกีฬาทั้งในและต่างประเทศหลายรายการ ทำให้การเตรียมตัวของนักกีฬาที่เข้าร่วมการแข่งขันซ้ำซ้อนกัน ซึ่งส่งผลกระทบต่อการฝึกซ้อมและงบประมาณในการส่งนักกีฬาเข้าร่วมการแข่งขัน เพื่อความสอดคล้องกับการแข่งขันกีฬาหลายรายการทั้งในและต่างประเทศเหล่านั้น โดยจะเริ่มในการแข่งขันกีฬาแห่งชาติ ครั้งที่ 46 เพื่อให้สลับกับกีฬาซีเกมส์[4]