โรคข้ออักเสบทั้งหมดจะมาด้วยอาการปวด ซึ่งรูปแบบการปวดจะแตกต่างกันตามชนิดของข้ออักเสบและตำแหน่ง ข้ออักเสบรูมาตอยด์มักมีอาการปวดตอนเช้า ในระยะแรกผู้ป่วยมักบอกว่าอาการปวดหายไปหลังจากอาบน้ำตอนเช้า ในผู้สูงอายุหรือเด็กอาจไม่ได้มาด้วยอาการปวด เพราะผู้สูงอายุมักขยับร่างกายได้น้อย ส่วนในเด็กเล็กผู้ป่วยจะปฏิเสธที่จะใช้แขนขาข้างที่เป็น

ข้อมูลเกี่ยวกับประวัติการเจ็บป่วยช่วยบอกการวินิจฉัยโรคได้ โดยลักษณะสำคัญคือเวลาและความเร็วขณะเกิดอาการ รูปแบบของข้อที่เกี่ยวข้อง ความสมมาตร อาการปวดข้อตอนเช้า ความรู้สึกข้อตึงยึดหรือล็อกเมื่อไม่ได้ทำกิจกรรม ปัจจัยที่กระตุ้นหรือทุเลาอาการ และอาการในระบบอื่นๆ การตรวจร่างกายจะช่วยยืนยันการวินิจฉัยหรืออาจบ่งถึงโรคทางกายอื่นที่ทำให้เกิดอาการที่ข้อ ภาพถ่ายรังสีมักใช้เพื่อติดตามอาการหรือประเมินความรุนแรงของโรค

การตรวจเลือดและเอกซเรย์ที่ข้อที่เป็นมักทำเพื่อให้ได้การวินิจฉัยแน่นอน การตรวจเลือดทำเมื่อสงสัยข้ออักเสบบางอย่าง อาทิ รูมาตอยด์ แฟกเตอร์, แอนตินิวเคลียร์แฟกเตอร์ (ANF) และแอนติบอดีจำเพาะอื่น