ประวัติ ของ ข้าวลืมผัว

ข้าวลืมผัว ปลูกโดยกลุ่มชาติพันธุ์ม้งหรือพี่น้องม้ง ที่บ้านรวมไทยพัฒนาที่ 3 ตำบลรวมไทย พัฒนา อำเภอพบพระ จังหวัดตาก โดยจะปลูกในสภาพไร่พื้นที่สูง (สูงจากระดับน้ำทะเลปานกลาง ประมาณ 650 เมตร) อยู่ในกลุ่มพันธุ์ข้าวเหนียวดำที่พี่น้องม้งเรียกรวมๆกันว่า "เบล้ฉัง" และปลูกเพื่อใช้ทำขนมพิเศษในโอกาสปีใหม่ โดยจะนำข้าวไปนึ่ง แล้วตำให้เหนียว ห่อด้วยใบตอง ย่างไฟจนหอม รับประทานกับน้ำอ้อย นมข้นหวาน หรือน้ำตาล เรียกว่า "จั๋ว" ในภาษาไทยจะเรียกว่า "พิซซ่าม้ง"

ในปี 2533 นายพนัส สุวรรณธาดา ตำแหน่งในขณะนั้น คือ เจ้าพนักงานการเกษตร 5 ศูนย์วิจัยข้าวพิษณุโลก ได้นำมาคัดเลือกพันธุ์ให้บริสุทธิ์ครั้งแรก ระหว่าปี 2534-2538 และทำแปลงผลิตเมล็ดพันธุ์บริสุทธิ์ในปี 2539 เพื่อนำเมล็ดพันธุ์ที่ได้ไปให้พี่น้องม้งเพื่อใช้ประโยชน์ต่อไป แต่ด้วยวิธีการปลูกแบบชาวเขาที่มักปลูกข้าวหลายพันธุ์ใกล้กันหรือปลูกด้วยกัน ทำให้ข้าวเหนียวลืมผัวมีเมล็ดพันธุ์ข้าวพันธุ์อื่นปน และไม่เป็นพันธุ์บริสุทธิ์ เพื่อไม่ให้สูญพันธุ์ ในปี 2550 ศูนย์วิจัยข้าวพิษณุโลก และศูนย์วิจัยข้าวแพร่ จึงได้เริ่มทำการคัดเลือกพันธุ์บริสุทธิ์อีกครั้ง และในวันที่ 9 มีนาคม 2555 คณะกรรมการพิจารณาพันธุ์ข้าว มีมติรับรองพันธุ์ข้าวเหนียวลืมผัว