ประวัติ ของ คณะรัฐศาสตร์ในประเทศไทย

การศึกษาในสาขารัฐศาสตร์นั้น เริ่มขึ้นในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โดยทรงจัดตั้ง "โรงเรียนฝึกหัดวิชาข้าราชการพลเรือน" ขึ้น เพื่อฝึกหัดนักเรียนให้รับการศึกษาเพื่อเข้ารับราชการตามกระทรวงต่าง ๆ ต่อมา ในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัว พระองค์ทรงสถาปนา "จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย" ขึ้น โดย "คณะรัฐประศาสนศาสตร์" เป็น 1 ใน 4 คณะแรกตั้งของมหาวิทยาลัย หลังจากนั้น ได้เปลี่ยนชื่อเป็น "คณะนิติศาสตร์และรัฐศาสตร์" และโอนไปสังกัดมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์และการเมือง และในที่สุดก็กลับมาจัดตั้งใหม่อีกครั้งในจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยในปี พ.ศ. 2491 หลังจากนั้น สาขาวิชารัฐศาสตร์และรัฐประศาสนศาสตร์ก็ได้เปิดสอนในหลายมหาวิทยาลัย ดังต่อไปนี้ (หมายเหตุ : นับเฉพาะหลักสูตรปริญญาตรี ข้อมูล ณ วันที่ 1 มี.ค. 56)

มหาวิทยาลัยที่เปิดสอนคณะรัฐศาสตร์ ในภาพรวมแล้วนั้นการเรียนการสอนรัฐศาสตร์ในมหาวิทยาลัยของรัฐ และมหาวิทยาลัยในกำกับของรัฐที่ไม่ใช่มหาวิทยาลัยราชภัฎ การเรียนการสอนรัฐศาสตร์ และรัฐประศาสนศาสตร์มักเปิดในคณะรัฐศาสตร์ หรือคณะสังคมศาสตร์ หรือคณะรัฐศาสตร์และรัฐประศาสนศาสตร์ และจากภาพรวมแล้วมหาวิทยาลัยที่อยู่ในเขตกรุงเทพมหานครนคร และมหาวิทยาลัยที่ก่อตั้งขึ้นมานาน จะมีการเรียนการสอนทั้งรัฐศาสตร์ และรัฐประศาสนศาสตร์ ส่วนมหาวิทยาลัยในเขตภูมิภาค หรือมหาวิทยาลัยที่ก่อตั้งใหม่มักมีการเรียนการสอนแต่ด้านรัฐประศาสนศาสตร์ ปัจจุบัน ภายในการศึกษาด้านรัฐศาสตร์และรัฐประศาสนศาสตร์นั้น ได้มีการแยกสาขาวิชาที่ศึกษาให้หลากหลายและครอบคลุมยิ่งขึ้น จึงมีหลักสูตรต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องเกิดขึ้นภายในคณะรัฐศาสตร์ขึ้นเป็นอย่างมาก เช่น การบริหารงานยุติธรรม การปกครองท้องถิ่น เป็นต้น


มหาวิทยาลัย	คณะ	สาขาวิชารัฐศาสตร์, การปกครอง, การเมืองการปกครอง	สาขาวิชาความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ, การระหว่างประเทศ	สาขาวิชารัฐประศาสนศาสตร์, บริหารรัฐกิจ	สาขาวิชาสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา	สาขาวิชาบริหารงานยุติธรรม	สาขาวิชาการปกครองท้องถิ่น	สาขาการจัดการภาครัฐและภาคเอกชน	ปีที่ก่อตั้งขึ้น
จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย	คณะรัฐศาสตร์	มี	มี	มี	มี	ไม่มี	ไม่มี	ไม่มี	พ.ศ. 2491
มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์	คณะรัฐศาสตร์	มี	มี	มี	มี โดยแยกเป็นแผนกอิสระ (ภายใต้ความดูแลของ คณะสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา)	มี โดยแยกเป็นแผนกอิสระ (ภายใต้ความดูแลของ คณะสังคมสงเคราะห์ศาสตร์)	ไม่มี	ไม่มี	พ.ศ. 2492
สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์	คณะรัฐประศาสนศาสตร์	ไม่มี	มี (หลักสูตรการเมืองและยุทธศาสตร์การพัฒนา คณะพัฒนาสังคมและสิ่งแวดล้อม)	มี	ไม่มี	ไม่มี	มี (หลักสูตรการเมืองและยุทธศาสตร์การพัฒนา คณะพัฒนาสังคมและสิ่งแวดล้อม)	มี	พ.ศ. 2498
มหาวิทยาลัยเชียงใหม่	คณะรัฐศาสตร์และรัฐประศาสนศาสตร์	มี	มี	มี	มี (ภาควิชาสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา คณะสังคมศาสตร์)	ไม่มี	ไม่มี	ไม่มี	พ.ศ. 2508
มหาวิทยาลัยรามคำแหง	คณะรัฐศาสตร์	มี	มี	มี	มี (ภาควิชาสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา คณะมนุษย์ศาสตร์)	มี	ไม่มี	ไม่มี	พ.ศ. 2516
มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์	คณะสังคมศาสตร์	มี	มี	มี	มี (ภาควิชาสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา คณะสังคมศาสตร์)	มี	มี	ไม่มี	พ.ศ. 2518
มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตหาดใหญ่	คณะวิทยาการจัดการ	ไม่มี	ไม่มี	มี	ไม่มี	ไม่มี	ไม่มี	ไม่มี	พ.ศ. 2519
มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตปัตตานี	คณะรัฐศาสตร์	มี	มี	ไม่มี	มี (ภาควิชาสังคมศาสตร์ สาขาสังคมวิทยา และมนุษยวิทยา คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์	ไม่มี	มี	มี (แขนงวิชานโยบายสาธารณะ)	พ.ศ. 2525
มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช	สาขาวิชารัฐศาสตร์	มี	มี	มี	ไม่มี	ไม่มี	ไม่มี	ไม่มี	พ.ศ. 2525
มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ	คณะสังคมศาสตร์	มี	มี	มี	ไม่มี	ไม่มี	ไม่มี	ไม่มี	พ.ศ. 2542
มหาวิทยาลัยบูรพา	คณะรัฐศาสตร์และนิติศาสตร์	มี	มี	มี	ไม่มี	ไม่มี	มี	ไม่มี	พ.ศ. 2545
มหาวิทยาลัยนเรศวร	คณะสังคมศาสตร์	มี	มี	มี	ไม่มี	ไม่มี	ไม่มี	ไม่มี	พ.ศ. 2546
มหาวิทยาลัยขอนแก่น	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	ไม่มี(มีเฉพาะวิทยาลัยนานาชาติ)	มี	มี	มี(ในวิทยาลัยปกครองท้องถิ่น)	มี(ในวิทยาลัยปกครองท้องถิ่น)	ไม่มี	พ.ศ. 2547
มหาวิทยาลัยมหาสารคาม	วิทยาลัยการเมืองการปกครอง	มี	มี	มี	ไม่มี	ไม่มี	มี	ไม่มี	พ.ศ. 2547
มหาวิทยาลัยพะเยา	คณะรัฐศาสตร์และสังคมศาสตร์	มี	มี	มี	มี	มี	มี	มี	พ.ศ. 2560
มหาวิทยาลัยขอนแก่น วิทยาเขตหนองคาย	คณะสังคมศาสตร์บูรณาการ	ไม่มี	ไม่มี	มี	ไม่มี	ไม่มี	มี	ไม่มี	พ.ศ. 2551
มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี	คณะรัฐศาสตร์	มี	ไม่มี	มี	ไม่มี	ไม่มี	มี	ไม่มี	พ.ศ. 2548
มหาวิทยาลัยแม่โจ้ วิทยาเขตเชียงใหม่	วิทยาลัยบริหารศาสตร์	มี	ไม่มี	มี	ไม่มี	ไม่มี	ไม่มี	ไม่มี	พ.ศ. 2548
มหาวิทยาลัยแม่โจ้ วิทยาเขตแพร่เฉลิมพระเกียรติ	สาขาวิชารัฐศาสตร์	มี	ไม่มี	ไม่มี	ไม่มี	ไม่มี	ไม่มี	ไม่มี	พ.ศ. 2548
มหาวิทยาลัยทักษิณ	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	ไม่มี	มี	ไม่มี	ไม่มี	มี	ไม่มี	พ.ศ. 2549
มหาวิทยาลัยศิลปากร	คณะวิทยาการจัดการ	ไม่มี	ไม่มี	มี	ไม่มี	ไม่มี	ไม่มี	ไม่มี	พ.ศ. 2551
มหาวิทยาลัยแม่โจ้ วิทยาเขตชุมพร	สาขาวิชารัฐศาสตร์	มี	ไม่มี	ไม่มี	ไม่มี	ไม่มี	ไม่มี	ไม่มี	พ.ศ. 2552
มหาวิทยาลัยขอนแก่น	วิทยาลัยการปกครองท้องถิ่น	ไม่มี	ไม่มี	ไม่มี	ไม่มี	ไม่มี	มี	ไม่มี	พ.ศ. 2553
มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ์	สำนักวิชารัฐศาสตร์และนิติศาสตร์	มี	มี	มี	ไม่มี	ไม่มี	ไม่มี	ไม่มี	พ.ศ. 2554-
มหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง	สำนักวิชานวัตกรรมสังคม	ไม่มี	มี	ไม่มี	ไม่มี	ไม่มี	ไม่มี	ไม่มี	พ.ศ. 2556
มหาวิทยาลัยบูรพา วิทยาเขตสระแก้ว	คณะวิทยาศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	ไม่มี	มี	ไม่มี	ไม่มี	ไม่มี	ไม่มี
มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย	คณะสังคมศาสตร์	มี	ไม่มี	มี	ไม่มี	ไม่มี	ไม่มี	ไม่มี
มหาวิทยาลัยทักษิณ	วิทยาลัยการจัดการเพื่อการพัฒนา	ไม่มี	ไม่มี	มี	ไม่มี	ไม่มี	ไม่มี	ไม่มี
มหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย	คณะสังคมศาสตร์	มี	ไม่มี	ไม่มี	มี	ไม่มี	ไม่มี	ไม่มี	พ.ศ. 2543
มหาวิทยาลัยกาฬสินธุ์	คณะรัฐศาสตร์และนิติศาสตร์	มี	ไม่มี	มี	ไม่มี	ไม่มี	มี	ไม่มี
มหาวิทยาลัยสวนดุสิต	โรงเรียนกฎหมายและการเมือง	มี	ไม่มี	มี	ไม่มี	ไม่มี	ไม่มี	ไม่มี
มหาวิทยาลัยนราธิวาสราชนครินทร์	คณะวิทยาการจัดการ	ไม่มี	ไม่มี	มี	ไม่มี	ไม่มี	ไม่มี	ไม่มี	พ.ศ. 2555
มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ วิทยาเขตเฉลิมพระเกียรติ จังหวัดสกลนคร	คณะศิลปศาสตร์และวิทยาการจัดการ	ไม่มี	ไม่มี	มี	ไม่มี	ไม่มี	ไม่มี	ไม่มี	พ.ศ. 2559
มหาวิทยาลัยมหิดล	คณะสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์	ไม่มี	ไม่มี	มี	ไม่มี	ไม่มี	ไม่มี	ไม่มี

กลุ่มมหาวิทยาลัยราชภัฏ ในภาพรวมมหาวิทยาลัยราชภัฎจะไม่มีความแตกต่างหลากหลายในการจัดการเรียนการสอน กล่าวคือมีเพียงแต่ด้านรัฐประศาสนศาสตร์ ที่เป็นสาขาในคณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ ปัจจุบันมีมหาวิทยาลัยราชภัฎเพียง 8 มหาวิทยาลัยเท่านั้นที่มีการเรียนการสอนรัฐศาสตร์ เป็นมหาวิทยาลัยราชภัฎในภาคเหนือ 2 มหาวิทยาลัย ภาคอีสาน 3 มหาวิทยาลัย และภาคกลาง 3 มหาวิทยาลัย

มหาวิทยาลัย	คณะ	หลักสูตรรัฐศาสตร์	หลักสูตรรัฐประศาสนศาสตร์
มหาวิทยาลัยราชภัฏเพชรบูรณ์	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏนครสวรรค์	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏมหาสารคาม	คณะรัฐศาสตร์และรัฐประศาสนศาสตร์	มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏกาญจนบุรี	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏจันทรเกษม	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏราชนครินทร์	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนคร	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ วิทยาลัยนวัตกรรมและการจัดการ	มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏธนบุรี	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏบ้านสมเด็จเจ้าพระยา	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏนครปฐม	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏวไลยอลงกรณ์ ในพระบรมราชูปถัมภ์	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏพิบูลสงคราม	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏเทพสตรี	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏหมู่บ้านจอมบึง	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏราชนครินทร์	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏรำไพพรรณี	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงใหม่	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงราย	คณะสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏลำปาง	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏอุตรดิตถ์	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏนครราชสีมา	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏร้อยเอ็ด	วิทยาลัยนิติรัฐศาสตร์	มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏชัยภูมิ	คณะรัฐศาสตร์	มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏบุรีรัมย์	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏศรีสะเกษ	วิทยาลัยกฎหมายและการปกครอง	มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏอุบลราชธานี	ภาควิชามนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏสกลนคร	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏเลย	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏสุรินทร์	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏอุดรธานี	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏอุบลราชธานี	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราช	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏภูเก็ต	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏยะลา	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏสงขลา	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏสุราษฎร์ธานี	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	มี	มี

มหาวิทยาลัยเอกชนมีการเรียนการสอนรัฐศาสตร์เพียง 3 มหาวิทยาลัย นอกจากนั้นมีการเรียนการสอนรัฐประศาสนศาสตร์ ที่น่าสนใจคือมหาวิทยาลัยเอกชนมักมีคณะรัฐศาสตร์ แต่กลับไม่มีการเรียนการสอนด้านรัฐศาสตร์ แต่กลับมีการเรียนการสอนในวิชารัฐประศาสนศาสตร์แทน

มหาวิทยาลัย	คณะ	หลักสูตรรัฐศาสตร์	หลักสูตรรัฐประศาสนศาสตร์
มหาวิทยาลัยกรุงเทพธนบุรี	คณะรัฐศาสตร์	มี	มี
มหาวิทยาลัยเกริก	คณะรัฐศาสตร์	มี	มี
มหาวิทยาลัยหาดใหญ่	คณะรัฐศาสตร์	มี	มี
มหาวิทยาลัยปทุมธานี	คณะรัฐศาสตร์	มี	ไม่มี
มหาวิทยาลัยรังสิต	วิทยาลัยรัฐกิจ	มี	มี(ในระดับปริญญาโท)
มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิตย์	คณะรัฐประศาสนศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยเวสเทิร์น	วิทยาลัยการศึกษาผ่านระบบเครือข่าย	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยนอร์ทกรุงเทพ	คณะศิลปศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยนอร์ท-เชียงใหม่	คณะสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยโยนก	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยฟาร์อีสเทอร์น	คณะบริหารรัฐกิจ	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยอีสเทิร์นเอเชีย	คณะรัฐประศาสนศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยเอเชียอาคเนย์	คณะศิลปศาสตร์และวิทยาศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยเจ้าพระยา	คณะรัฐศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยภาคตะวันออกเฉียงเหนือ	คณะสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์	ไม่มี	มี
วิทยาลัยทองสุข	คณะรัฐประศาสนศาสตร์	ไม่มี	มี
วิทยาลัยพิชญบัณฑิต	คณะรัฐศาสตร์และนิติศาสตร์	ไม่มี	มี
วิทยาลัยเฉลิมกาญจนา	คณะรัฐศาสตร์และนิติศาสตร์	มี	มี
วิทยาลัยลุ่มน้ำปิง	คณะรัฐศาสตร์	ไม่มี	มี

หมายเหตุ การนับในที่นี้ มี คือ มีวุฒิการศึกษาที่รับรองในหลักสูตรฯของแต่ละมหาวิทยาลัย แต่ในที่นี้ไม่ได้ลงรายละเอียดในวิชาต่าง ๆ ที่เปิดเรียนในหลักสูตร