การสร้างและบูรณะปฏิสังขรณ์โบราณสถาน ของ ครูบากัญจนอรัญญวาสีมหาเถร

ท่านได้บูรณปฏิสังขรณ์ถาวรวัตถุทางพระพุทธศาสนาไว้ทั่วภาคเหนือ สะสมสรรพวิชาไว้ในคัมภีร์ใบลาน นอกจากนี้ ชาวสูงเม่นได้ร่วมกันสร้างเจดีย์ทรงหกเหลี่ยมย่อมุมไม้ 12 ภายในบรรจุพระบรมธาตุและพระสารีริกธาตุ ซึ่งครูบามหาเถรนำมาจากประเทศพม่าเมื่อปีพ.ศ. 2383 จำนวน 3 ดวง ประดิษฐานรูปจำลองของครูบามหาเถร สร้างเสร็จเมื่อปีพ.ศ. 2508 ครูบามหาเถรใช้เส้นทางเดินศึกษาธรรมะจากนครแพร่ไปนครเชียงใหม่ จากนครแพร่ไปเมืองตาก ผ่านแม่สอด เมืองระแหง ข้ามไปประเทศพม่า อาทิ

  • พ.ศ. 2383 สร้างเจดีวัดมหาโพธิ์ ต.ป่าแมต อ.เมือง แพร่
  • พ.ศ. 2403 หล่อระฆังกังสดาลใหญ่ที่วัดพระสิงห์
  • พ.ศ. 2412 ร่วมกับพระเจ้ากาวิโรรสสุริยวงศ์ พระเจ้านครเชียงใหม่ บูรณปฏิสังขรณ์หอพระไตรปิฎก วัดพระสิงห์วรมหาวิหาร
  • สร้างหอไตร และแกะสลักพระพุทธรูปไม้จำนวนมากวัดสูงเม่นและวัดศรีดอก ต.หัวฝาย อ.สูงเม่น รวมไปถึงวัดดอนแก้ว ต.น้ำชำ อ.สูงเม่น

ปัจจุบัน วัดสูงเม่นได้เก็บรวบรวมคัมภีร์โบราณล้านนาไว้จำนวนมาก กลายเป็นแหล่งวรรณกรรมและตำรายา รวมถึงการบันทึกเรื่องราวในอดีตไว้อย่างน่าสนใจ จากการสำรวจและศึกษาวิจัย พร้อมทั้งทำการรวบรวมเก็บรักษาอย่างถูกวิธี โดยผู้เชี่ยวชาญจากมหาวิทยาลัยเชียงใหม่ โดยมี ม.ร.ว.รุจยา อาภากร เป็นประธานคณะกรรมการ, ดร.ฮัลเลห์ เพนธ์ เป็นที่ปรึกษา เข้ามาศึกษาค้นคว้าเพื่อการอนุรักษ์และจัดแยกหมวดหมู่ ถ่ายไมโครฟิล์มไว้ที่มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ จัดแยกคัมภีร์ออกเป็นมัด บรรจุใส่ถุงผ้าจำนวน 2,567 มัด จัดเป็นผูกได้ 8,845 ผูก

จำแนกหมวดหมู่ รหัสชื่อเรื่อง ระบุจำนวนผูกปีและรหัสไมโครฟิล์มไว้อย่างเป็นระบบ บรรจุใส่ตู้จำนวน 10 หลัง มีอยู่ทั้งหมด 21 หมวด ดังนี้

  1. พระวินัย
  2. พระสุตตันปิฏก
  3. พระอภิธรรม
  4. คัมภีร์ภาษาบาลี
  5. บทสวดมนต์
  6. อานิสงส์
  7. ชาดก
  8. โอวาทคำกลอน
  9. ประเพณีพิธีกรรม
  10. ธรรมทั่วไป
  11. นิยายธรรม
  12. นิยายนิทานพื้นบ้าน
  13. ตำนานพุทธศาสนา
  14. ตำนานเมือง ราชวงศ์
  15. กฎหมาย
  16. ตำราอักษรศาสตร์
  17. กวีนิพนธ์ ร้อยกรอง
  18. ตำราโหราศาสตร์
  19. ตำรายา
  20. รวมหลายหมวด
  21. อื่นๆ

ครูบามหาเถร จึงนับเป็นพระภิกษุที่ทำคุณประโยชน์ให้กับพระพุทธศาสนาไว้อย่างมหาศาลยิ่ง

ใกล้เคียง

ครูบาศรีวิชัย ครูบาบุญชุ่ม ญาณสํวโร ครูบาอภิชัยขาวปี ครูบาคำหล้า สังวโร ครูบากัญจนอรัญญวาสีมหาเถร ครูบาน้อย เขมปัญโญ ครูสาวยากูซ่า ครูมานิตย์ สังข์พุ่ม ครูบ้านนอก ครูบ้านนอก บ้านหนองฮีใหญ่