ความเป็นมาของตัวละครในเพชรพระอุมา เป็นการรวบรวมตัวละครในเพชรพระอุมา ซึ่งเป็นนวนิยายแนวผจญภัยที่พนมเทียนใช้ระยะเวลาในการประพันธ์ยาวนานกว่า 25 ปี มีตัวละครในการดำเนินเนื้อเรื่องในแต่ละภาคเป็นจำนวนมาก พนมเทียนได้กำหนดลักษณะนิสัยของตัวละครให้โลดแล่นมีชีวิตชีวา สร้างความสนุกสนานให้แก่นักอ่านจำนวนมาก ที่ต่างมีความผูกพันกับตัวละครต่าง ๆ ในเพชรพระอุมาตัวละครในภาคแรกและภาคสมบูรณ์ ต่างมีต้นแบบที่พนมเทียนจำลองเอาลักษณะนิสัยเฉพาะตัว อากัปกิริยา กิริยามารยาทมาจากบุคคลต่าง ๆ ที่มีตัวตนอยู่จริง ทั้งที่เป็นเพื่อนสนิท พรานคู่ใจหรือแม้แต่คนรู้จัก นำมาถ่ายทอดให้แก่ตัวละครในแต่ละภาคและสร้างฝันจากจินตนาการของตนเองอีกส่วนหนึ่ง ได้แก่