บทความนี้ใช้ระบบคริสต์ศักราช เพราะอ้างอิงคริสต์ศักราชและคริสต์ศตวรรษ หรืออย่างใดอย่างหนึ่งคาร์ไลล์ (ภาษาอังกฤษ: Carlisle (ไม่ออกเสียง “s”)) เป็นเมืองที่ตั้งอยู่ในนครคาร์ไลล์ (City of Carlisle) ที่ตั้งอยู่ในมณฑลคัมเบรียในภาคการปกครองตะวันตกเฉียงเหนือของอังกฤษ เมืองคาร์ไลล์ตั้งอยู่ตรงจุดที่แม่น้ำอีเดน, แม่น้ำคาลดรูว์ (River Caldew) และแม่น้ำเพ็ตเตอริ (River Petteril) มาบรรจบกัน 16 กิโลเมตรใต้เขตแดนอังกฤษ-สกอตแลนด์ เมืองคาร์ไลล์เป็นเมืองที่มีผู้ตั้งถิ่นฐานใหญ่ที่สุดในเคานตี้คัมเบรียและเป็นศูนย์กลางการบริหารทั้งของนครคาร์ไลล์และมณฑลคัมเบรีย ในปี ค.ศ. 2001 เมืองคาร์ไลล์เป็นเมืองที่มีประชากรประมาณ 71,773 คนโดยมีอีก 100,734 อยู่ในปริมณฑลในประวัติศาสตร์คาร์ไลล์เป็นเมืองหลวงของมณฑลคัมเบอร์แลนด์ ในยุคแรกของประวัติศาสตร์ของคาร์ไลล์ๆ เป็นเมืองที่ตั้งถิ่นฐานของโรมันที่ก่อตั้งเพื่อเป็นเมืองสนับสนุนป้อมต่างๆ ตามกำแพงเฮเดรียน (Hadrian's Wall) ระหว่างยุคกลางเพราะความที่ตั้งอยู่ติดพรมแดนติดกับราชอาณาจักรสกอตแลนด์ คาร์ไลล์กลายมามีความสำคัญในการเป็นที่ตั้งของที่มั่นทางการทหาร ปราสาทคาร์ไลล์ที่ยังคงอยู่ในสภาพดีสร้างขึ้นใน ค.ศ. 1092 โดยสมเด็จพระเจ้าวิลเลียมที่ 2 แห่งอังกฤษ และครั้งหนึ่งใช้เป็นที่จำขังสมเด็จพระราชินีนาถแมรีที่ 1 แห่งสกอตแลนด์ ในปัจจุบันปราสาทใช้เป็นที่ตั้งของกรมทหารดยุคแห่งแลงคาสเตอร์ (Duke of Lancaster's Regiment) และพิพิธภัณฑ์ทหารชายแดน (Border Regiment Museum) เมื่อต้นคริสต์ศตวรรษที่ 12 สมเด็จพระเจ้าเฮนรีที่ 1 แห่งอังกฤษ พระราชทานพระบรมราชานุญาติให้ก่อตั้งสำนักสงฆ์ในคาร์ไลล์ และคาร์ไลล์ได้รับฐานะเป็นสังฆมณฑลอิสระในปี 1122 และสำนักสงฆ์เลื่อนฐานะขึ้นเป็นมหาวิหารคาร์ไลล์การนำอุตสาหกรรมอุตสาหกรรมการทอผ้าระหว่างสมัยการปฏิวัติอุตสาหกรรมเป็นการนำมาซึ่งความเปลี่ยนแปลงทางสังคมและเศรษฐกิจมาสู่คาร์ไลล์ ที่ทำให้เป็นเมืองที่มีผู้อยู่อาศัยอย่างหนาแน่น นอกจากนั้นก็ยังเป็นศูนย์กลางของการรถไฟโดยมีบริษัทรถไฟเจ็ดบริษัทที่ร่วมใช้สถานีคาร์ไลล์คาร์ไลล์ ที่มีชื่อเล่นว่า “เมืองชายแดน” เป็นเมืองศูนย์กลางในทางวัฒนธรรม, การค้าขาย และกาอุตสาหกรรมของทางตอนเหนือของคัมเบรียและทางใต้ของสกอตแลนด์ นอกจากนั้นก็ยังเป็นที่ตั้งของมหาวิทยาลัยคัมเบรีย และพิพิธภัณฑ์และศูนย์วัฒนธรรมอีกหลายแห่ง