ศาสนาพุทธลัทธิคุยหยาน[1] (อังกฤษ: Esoteric Buddhism) หรือวัชรยาน แต่เดิมเป็นแนวการปฏิบัติธรรมอย่างหนึ่งในนิกายมหายาน จนพุทธศตวรรษที่ 10 จึงแยกตัวออกมาเป็นนิกายใหม่ แต่ยังคงพื้นฐานแนวคิดแบบมหายานไว้ การเรียกว่าคุยหยาน ก็ด้วยเหตุผล 4 ประการ คือ

1. เป็นความลับที่พระพุทธเจ้าทรงค้นพบ แต่มิได้เปิดเผยแก่สาวกทั่วไป ทรงถ่ายทอดเฉพาะแก่คนที่มีสติปัญญาแก่กล้า
2. ถ้อยคำต่าง ๆ ในโลกเป็นวจนะของพระไวโรจนพุทธะ แต่สัตวโลกมีอวิชชาจึงไม่เข้าใจธรรมชาตินั้น จึงกลายเป็นความลับ
3. พระพุทธวจนะมีเนื้อความละเอียดลึกซึ้ง ยึดตามตัวอักษรอย่างเดียวไม่ได้ ต้องพิจารณาด้วยปัญญา
4. การบรรลุธรรมจะอาศัยกำลังของตนไม่พอ ต้องพึ่งพาอำนาจของพระพุทธเจ้าและพระโพธิสัตว์ด้วย