จักจั่นทะเล (อังกฤษ: Mole crab, Sand crab) เป็นสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลัง จำพวกอาร์โธพอด ในไฟลัมย่อยครัสตาเชียน อันดับฐานปูไม่แท้ โดยใช้ชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Hippoideaจักจั่นทะเล เป็นสัตว์ที่มีรูปร่างคล้ายกับจักจั่นที่เป็นแมลง ตัวขนาดเท่าแมลงทับ แต่อาศัยอยู่ในทะเลอันเป็นที่มาของชื่อสามัญ ซึ่งตามพจนานุกรมฉบับ เปลื้อง ณ นคร ได้อธิบายไว้ว่าจันจั่กทะเล น. แมลงทะเลชนิดหนึ่งคล้าย จักจั่น มีชุมตามริมฝั่งทะเลเกาะภูเก็ต ใช้เป็นอาหารได้[1]จักจั่นทะเล ขนาดเท่านิ้วหัวแม่โป้ง มีกระดองแข็งคล้ายปู มีขาทั้งหมด 5 คู่ แต่ส่วนของขาว่ายน้ำไม่ได้ใช้ว่ายน้ำ แต่ใช้ในการพยุงรักษาไข่เหมือนปูมากกว่า ส่วนหัวมีกรี แต่ไม่แข็งเหมือนกุ้ง ไม่มีก้ามหนีบ เป็นสัตว์ที่กินแพลงก์ตอน, สัตว์น้ำขนาดเล็ก และพืชน้ำจำพวกสาหร่ายที่ลอยมากับกระแสน้ำเป็นอาหาร โดยปกติแล้วจะอาศัยอยู่ในพื้นทรายที่ใกล้ชายฝั่งทะเลทั่วโลก เมื่อพบกับศัตรูผู้รุกรานจะมุดตัวลงใต้ทรายอย่างรวดเร็ว โดยโผล่มาแค่ก้านตา จะมีร่องรอยที่มุดลงทรายเป็นรูปตัวยู (U) หรือตัววี (V) มีพฤติกรรมการขยายพันธุ์ ด้วยการที่ตัวผู้จะฉีดน้ำเชื้อเข้าไปผสมกับไข่ของตัวเมีย ที่เกาะอยู่ใต้ท้องเหมือนกับสัตว์จำพวกอื่นในไฟลัมย่อยครัสตาเชียนเหมือนกัน โดยวางไข่ใต้พื้นทรายลึกลงไปริมชายหาด เมื่อฟักเป็นตัวอ่อนก็ถูกกระแสคลื่นน้ำพัดพาออกไปใช้ชีวิตเบื้องต้นเหมือนแพลงก์ตอน จากนั้นเมื่อเจริญเติบโตขึ้นก็ถูกกระแสน้ำพัดกลับเข้าฝั่งเป็นวงจรชีวิต[2] จักจั่นทะเลตัวเมียจะมีขนาดใหญ่กว่าตัวผู้มาก โดยตัวผู้จะมีขนาดใหญ่ประมาณ 10 มิลลิเมตรเท่านั้น [3]สามารถแบ่งออกได้เป็น 3 วงศ์ ด้วยกัน ได้แก่ในประเทศไทยมักพบที่หาดไม้ขาว และหาดต่าง ๆ ในจังหวัดภูเก็ต โดยที่หาดไม้ขาวพบมากที่สุด เนื่องจากเป็นหาดที่ธรรมชาติยังคงบริสุทธิ์อยู่ จักจั่นทะเลสามารถนำมารับประทานเป็นอาหารได้ ด้วยวิธีการปรุงต่าง ๆ ในบางฤดูกาลจะพบตามหาดทั่วไปหมด วิธีการจับใช้วิธีแบบดั้งเดิม คืิอ ใช้สวิงที่มีความห่างของตาข่ายประมาณ 1.5 เซนติเมตร ลากไปตามชายหาด เมื่อพบตัวที่ยังเล็กอยู่หรือไข่ที่แก่เป็นสีน้ำตาลเข้มจะปล่อยไป เพื่อให้เจริญเติบโตแพร่ขยายพันธุ์สืบไป [3]สำหรับชนิดที่พบได้ในน่านน้ำไทย คือ จักจั่นนางแอ่น (Albunea symmysta-เป็นชนิดที่หาได้ยากที่สุด), จักจั่นทะเลธรรมดา (Emerita emeritus-เป็นชนิดที่พบได้ทั่วไป) และจักจั่นควาย (Hippa adactyla-เป็นชนิดที่มีขนาดใหญ่ที่สุด)[6] [3]