จิ๋ว พิจิตร (16 กรกฎาคม พ.ศ. 2466 - 18 ตุลาคม พ.ศ. 2553) นักแต่งเพลงชาวไทย ที่มีผลงานมีชื่อเสียงจำนวนมาก รวมทั้งเพลงแหล่ และเพลงบวชนาค เจ้าของฉายาปรมาจารย์เพลงแหล่ [1]จิ๋ว พิจิตร มีชื่อจริงคือ ดิเรก เกศรีระคุปต์ เกิดที่ตำบลบางแก้ว อำเภอเมือง จังหวัดอ่างทอง เป็นบุตรของ นายเปรื้อง และ นางสงวน เกศีระคุปต์ มีพี่น้องด้วยกัน 6 คน โดยจิ๋วเป็นคนโต สำเร็จการศึกษาระดับมัธยมศึกษาปีที่ 6 ที่โรงเรียนปัทมโรจน์ราษฎร์บำรุง อำเภอเมือง จังหวัดอ่างทอง จากนั้นจึงเป็นครูประชาบาลเพียงปีกว่าๆ ก็ลาออก สมัยเป็นครูสอนหนังสือเคยแต่งเพลงเชียร์กีฬาประจำโรงเรียนไว้มากมาย และยังเคยร้องเพลงประกวดตามงานวัดในจังหวัดอ่างทองและจังหวัดใกล้เคียง ได้รับรางวัลชนะเลิศมาหลายครั้ง จิ๋ว พิจิตร ได้คลุกคลีอยู่กับคณะละคร ส. นาฏศิลป์ ที่อำเภอปากน้ำโพ จังหวัดนครสวรรค์ ต่อมาได้เป็นนักแสดงตัวตลกของคณะลิเกแก้วมณี ที่อำเภอตะพานหิน จังหวัดพิจิตร จนมีชื่อเสียงโด่งดัง และเริ่มใช้ชื่อ "จิ๋ว พิจิตร" นับแต่นั้นมา จนกระทั่ง บุญสม อยุธยา หรือ พร ภิรมย์ ชักชวนจิ๋วเข้ากรุงเทพฯ เพื่อเข้าสู่วงการเพลง โดยให้การสนับสนุนและสอนวิธีการแต่งเพลงงานเพลงแรกในชีวิตของ จิ๋ว พิจิตร คือ "ชายไร้โบสถ์" ขับร้องโดย สมยศ ทัศนพันธุ์ บันทึกแผ่นเสียงเมื่อปี พ.ศ. 2497 [2] ต่อมาได้แต่งเพลงอีกเป็นจำนวนกว่า 2,000 เพลง โดยเพลงที่มีชื่อเสียงรู้จักกันดี มีทั้งเพลงแหล่ เพลงบวชนาค และเพลงทั่วไป ซึ่งมีนักร้องต้นฉบับและนักร้องคนอื่นๆ นำมาขับร้องใหม่อีกหลายครั้ง ได้แก่ "21 มิถุนาขอลาบวช", "แบ่งสมบัติ", "ปีหน้าแต่งแน่", "หน้าด้านหน้าทน" ขับร้องโดย ไวพจน์ เพชรสุพรรณ "กับข้าวเพชฌฆาต", "ม่ายขันหมาก", "ผัวฉันหาย" ขับร้องโดย ขวัญจิต ศรีประจันต์ "เดือนคว่ำเดือนหงาย" ขับร้องโดย ชินกร ไกรลาศ "สุโขทัยระทม" ขับร้องโดย เพชร โพธาราม "สายัณห์คอยแฟน" ขับร้องโดย สายัณห์ สัญญา และ "คาถามหานิยม" ขับร้องโดย ยอดรัก สลักใจ เป็นต้น[1]ครูจิ๋ว ได้ชื่อว่าเป็นผู้สร้างสรรค์แนวเพลงเกี่ยวกับประเพณีวัฒนธรรมไทย โดยเฉพาะเพลงงานบวชนาค ถือเป็นเพลงที่มีเนื้อหาสาระ สะท้อนภาพวิถีชีวิตของชาวชนบท และเชิดชูการทดแทนบุญคุณของบุพการีผู้มีพระคุณในการบวช