ตะละแม่ท้าว (พม่า: တလမည်ဒေါ, ออกเสียง: [təlɑ̯ mìdɔ́]; หรือ တလမေဒေါ; ประมาณ 1368 – ประมาณ 1390) พระอัครมเหสีองค์แรกใน พระเจ้าราชาธิราช กษัตริย์องค์ที่ 9 แห่ง อาณาจักรหงสาวดี พระองค์เป็นพระขนิษฐาต่างพระมารดาของพระเจ้าราชาธิราชและเป็นพระราชธิดาของ พระยาอู่ กษัตริย์องค์ที่ 8 ที่ประสูติแต่ นางมหาจันทเทวี[1]ในเดือนพฤษภาคม ค.ศ. 1383 ตะละแม่ท้าวหนีไปกับพระยาน้อย ใน ร่างกุ้ง และได้เข้าร่วมกับพระยาน้อยในการกบฏต่อพระราชบิดาซึ่งพระยาอู่ได้สวรรคตระหว่างเกิดกบฏตะละแม่ท้าวขึ้นเป็นพระอัครมเหสีเมื่อพระยาน้อยได้ขึ้นสืบราชบัลลังก์เป็นพระเจ้าราชาธิราช โดยทั้งสองพระองค์มีพระราชโอรสเพียงพระองค์เดียวพระนามว่า พ่อลาวแก่นท้าว ต่อมาเมื่อพระเจ้าราชาธิราชได้สถาปนานางเม้ยมะนิกแม่ค้าขายดอกไม้ขึ้นเป็น พระนางปิยราชเทวี พระอัครมเหสี ทำให้ตะละแม่ท้าวเสียใจจนนำไปสู่การปลงพระชนม์ชีพพระองค์เอง[2]หลังจากการเสียชีวิตของตะละแม่ท้าว ใน ค.ศ. 1390 พระเจ้าราชาธิราชได้สั่งให้ประหารชีวิตพระโอรสของพระองค์ในปีเดียวกันกับที่พระมารดาของพระองค์ปลงพระชนม์ชีพ เพราะกลัวว่าพระโอรสจะหาทางแก้แค้นแทนพระมารดาเมื่ออายุมากขึ้น พ่อลาวแก่นท้าวได้มีการกล่าวคำสัตย์สาบานก่อนที่จะถูกประหารชีวิต[3][4] คำสาบานที่ตามรบกวนพระทัยพระเจ้าราชาธิราชพระบิดาของพระองค์