ตำนานเมืองนครศรีธรรมราช เป็นตำนานที่แต่งเป็นร้อยแก้ว มีลักษณะเป็นการบอกเล่าของท้องถิ่น ตำนานเมืองและตำนานพระธาตุผสมเข้ากับเหตุการณ์ช่วงปลายกรุงศรีอยุธยาถึงต้นรัตนโกสินทร์ เดวิด เค. วัยอาจระบุว่าตำนานเมืองนครศรีธรรมราชเป็นสำนวนที่เขียนในสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช[1] ตำนานเมืองนครศรีธรรมราชน่าจะเป็นต้นเค้าให้กับตำนานอีกสองฉบับคือ ตำนานพระบรมธาตุเมืองนครศรีธรรมราชและตำนานพระบรมธาตุเมืองนครศรีธรรมราชฉบับกลอนสวด (นิพพานโสตร)ตำนานเมืองนครศรีธรรมราชตีพิมพ์ครั้งแรกเมื่อ พ.ศ. 2481 หลวงทำนุนิกรราษฎร์จัดพิมพ์หนังสือเป็นที่ระลึกในงานประชุมเพลิงศพนางสามพร้อม ณ นคร ธิดาพระยาบริรักษ์ภูเบศ (เอี่ยม ณ นคร) ต้นฉบับเป็นสมุดไทยเก่าแก่ของกรมศิลปากร เขียนด้วยหมึกดำอักษรไทยย่อ บางส่วนชำรุดและลบเลือนแล้ว อย่างไรก็ดีในการตีพิมพ์เมื่อ พ.ศ. 2517 ระบุว่าจากการตรวจสอบกลุ่มหนังสือตัวเขียนและจารึกสำนักหอสมุดแห่งชาติ ไม่พบต้นฉบับสมุดไทย จึงได้พิมพ์ตามอักขรวิธีฉบับตีพิมพ์ครั้งแรก[2]