ถูปวงศ์ เป็นคัมภีร์พุทธศาสนาว่าด้วยตำนานการสร้างพระสถูปเจดีย์ทั้งในอินเดียและลังกา เป็นตำนานเมืองและศาสนสถานเชื่อมโยงเรื่องราวเข้ากับพุทธประวัติ[1] คัมภีร์รจนาโดยพระวาจิสสรเถระ พระเถระชาวลังกา[2] ในยุคประมาณ พ.ศ. 1775–1779[3] ในสมัยของพระเจ้าวิชัยพาหุที่ 3 ประเทศศรีลังกา โดยท่านได้รับการอาราธนาให้รจนาจากพระเถระชาวศรีลังกาในสมัยนั้น คือ พระสุมังคลเถระ พระพุทธมิตตเถระ พระมหากัสสปะเถระพระธรรมกิตติเถระ และพระวาณิชภาณุ ท่านได้อาศัยคัมภีร์อธิบายวินัยฉบับโบราณที่เขียนด้วยภาษาสิงหล รวมถึงอรรถกถาสมันตปาสาทิกา และฎีกาสารัตถทีปนีเป็นต้นแบบในประเทศไทยมีต้นฉบับคัมภีร์ถูปวงศ์เป็นฉบับใบลาน อักษรขอม ภาษาบาลี อยู่ในหอสมุดแห่งชาติ 2 ฉบับ คือฉบับสังเขปและฉบับพิสดาร ฉบับสังเขปพบเพียง 2 ผูก คือผูกที่ 1 และผูกที่ 2 ไม่จบความ ส่วนฉบับพิสดารมี 5 ผูก จบบริบูรณ์ ฉบับหลังนี้กรมศิลปากรอนุญาตให้พิมพ์เป็นหนังสืออนุสรณ์ในงานพระราชทานเพลิงศพนางอนุ ทองไข่มุกต์ เมื่อ พ.ศ. 2511[4]