เกมส์เกือบทั้งหมดในชุด นีดฟอร์สปีด มีการเล่นและระบบต่างๆ คล้ายกันหมด โดยที่ผู้เล่นต้องควบคุมรถแข่งในสนามแข่งที่มีความหลากหลาย ซึ่งเป้าหมายคือชนะการแข่งขัน ในโหมดทัวร์นาเมนท์หรือโหมดอาชีพ ผู้เล่นต้องชนะชุดการแข่งขันแต่ละชุดในนั้นเพื่อที่จะปลดล็อกรถแข่งและสนามแข่งต่อไป ก่อนการแข่งรถ ผู้เล่นจะต้องเลือกรถแข่งและระบบเกียร์ของรถซึ่งมีทั้งระบบเกียร์แบบธรรมดาและระบบเกียร์แบบอัตโนมัติ

ถึงแม้ว่าเกมชุดนี้จะมีการใช้ชื่อนีดฟอร์สปีดด้วยกัน แต่อาจมีการเล่น เสียง ภาพกราฟิก หรือจุดมุ่งหมายแตกต่างกันออกไป ตัวอย่างเช่น ในบางเกมรถแข่งอาจมีการพังและความเร็วลดลงจากการชนคู่แข่งหรือขอบสนาม ในขณะที่บางเกมไม่สามารถมีรอยพังและความเสื่อมสมรรถภาพของเครื่องยนต์ได้เลย ในบางเกมรถอาจมีความสมจริงมาก แต่บางเกมรถไม่ค่อยมีความสมจริง

ในภายหลังเปิดตัวของ นีดฟอร์สปีด: อันเดอร์เกราน์ด ชุดเกมนี้ก็ได้เปลี่ยนจากการแข่งรถสปอร์ตในสนามแข่งจากจุดไปจุดมาเป็นการแต่งรถซิ่งผิดกฎหมายบนถนนในเมือง จนถึงปัจจุบัน การแต่งรถแข่งในเมืองได้เป็นรูปแบบหลักในชุดเกมนี้ตลอดมา

นีดฟอร์สปีด: ชิฟต์ ภาคแรกและภาคสอง ได้เปลี่ยรเป็นแนวจำลองการแข่งรถในสนามแข่งแบบปิดจริง อย่างเช่น Nürburgring และ Laguna Seca แล้วก็ยังมีสนามแข่ง (แบบปิด) บนถนนในลอนดอนและชิคาโก้ ส่วนรถที่ใช้ในการแข่งขันได้มีรวมกันทั้งรถเอ็กโซติก รถสปอร์ต และรถพิเศษสำหรับการแข่งบนสนาม

เกมส่วนใหญ่ในแฟรนไชส์นี้จะมีรถตำรวจไล่ล่าจับผู้ร้าย และผู้เล่นสามารถเลือกที่จะเล่นเป็นผู้ร้ายหรือตำรวจได้อีกด้วย[2] ส่วนรูปแบบการดริฟต์ และการแข่งรถแบบลาก (แดรก) ได้เริ่มมีครั้งแรกใน นีดฟอร์สปีด: อันเดอร์เกราน์ด รูปแบบการแข่งขันนี้อยู่ในโหมดอาชีพ ในการแข่งขันการดริฟต์ ผู้เล่นจะต้องชนะผู้เล่นอื่นโดยสะสมแต้มการดริฟต์ให้มากที่สุด ซึ่งนับจากระยะทางและเวลาที่สามารถดริฟต์ได้ของรถของผู้เล่น[3] ในการแข่งขันแบบลาก ผู้เล่นต้องชนะที่หนึ่งในการแข่งขัน แต่ถ้าผู้เล่นได้ไปปะทะกับรถจราจรหรือสิ่งกีดขวางต่างๆ การแข่งขันก็จะจบทันที[3]

ส่วนแนวคิดของการแต่งรถ ได้พัฒนาขึ้นไปพร้อมกับเกมใหม่ๆ ที่ออกมา โดยในตอนแรกเริ่มต้นจากการการปรับแต่งรถว่าจะให้รถนั้นมีรูปแบบแบบไหน และต่อมาก็เริ่มตั้งค่าระบบต่างๆ ได้เช่น ระบบเบรกป้องกันล้อล็อก (ABS), ระบบป้องกันล้อหมุนฟรี (TSC) และแรงกด (downforce) หรือจะอัปเกรดชิ้นส่วนรถยนต์ อย่างเช่น เครื่องยนต์และกระปุกเกียร์ ส่วนการปรับแต่งภายนอกได้เริ่มมีความสำคัญในโหมดการแข่งขันอาชีพหลังจากที่นีดฟอร์สปีด: อันเดอร์เกราน์ด 2 ได้วางจำหน่าย โดยที่รถที่มีการปรับแต่งภายนอกได้สวยก็จะมีเรตติ้งสูง และจะได้อยู่บนปกนิตยสาร (ที่เกมสมมุติขึ้นมา)[4]

เช่นเดียวกับเกมส์แข่งรถอื่นๆ ชุดเกม นีดฟอร์สปีด ได้มีรายการของรถแต่ละประเภทและแบ่งออกเป็น 4 ประเภท คือ รถสมรรถนะสูงมาก (ซุปเปอร์คาร์, เอ็กโซติก) รถมัสเซิล รถแต่ง และรถพิเศษ[5] รถเอ็กโซติกมีคุณสมบัติคือมีสมรรถนะที่สูงและแพง เช่น ลัมโบร์กินี มูร์เซียลาโก, เมอร์เซเดส-เบนซ์ เอสแอลอาร์ แม็คลาเรน, เชฟโรเลต คอร์เวิต และ ฟอร์ด จีที; รถมัสเซิล เช่น ฟอร์ด มัสแตง, ดอดจ์ ชาเลนเจอร์ และ เชฟโรเลต คามาโร; รถแต่ง เช่น นิสสัน สกายไลน์ และ มิตซูบิชิ แลนเซอร์ อีโวลูชัน ส่วนรถพิเศษจะเป็นรถของพลเรือนและรถตำรวจซึ่งสามารถใช้ได้ในบางเกม เช่น ฟอร์ด คราวน์ วิคตอเรีย ในเกม นีดฟอร์สปีด: ฮอตเพอร์ซูต ส่วนรถขยะ รถดับเพลิง และรถแท็กซี่ใช้ได้ในเกม นีดฟอร์สปีด: คาร์บอน.[5]

แต่เดิมแล้ว ชุดเกมนี้ได้ใช้สนามแข่งรถและจัดฉากให้คล้ายกับเมืองหรือประเทศต่างๆ เช่น ออสเตรเลีย ยุโรป และแอฟริกา[6] แต่ต่อมา ตั้งแต่ภาคอันเดอร์เกราน์ด ได้มีการสมมุติเมืองอุตสาหกรรมขึ้นมา[7] ภาคเกมแรกนั้นมีจราจรในโหมด "ตัวต่อตัว" และต่อมาเกมใหม่ๆ ก็สามารถเปิดปิดโหมดจราจรได้เริ่มตั้งแต่ภาคอันเดอร์เกราน์ด หน้าที่ของรถสัญจรจราจรคือเป็นสิ่งกีดขวางผู้แข่ง[7] ภาคหลังๆ ของเกมนีดฟอร์สปีดใหม่ๆ ได้ใช้โลกที่สมมุติขึ้นมา อีกทั้งยังมีตอนกลางวัน/กลางคืนด้วย โลกสมมุติได้แก่ โอลิมปิก ซิตี้ (Olympic city), เบย์วิว ซิตี้ (Bayview city), ร็อกพอร์ต ซิตี้ (Rockport city), ไทร-ซิตี้ เบย์ (Tri-city Bay) ซีเครสต์ คันที (Seacrest County), แฟร์แฮฟเว่น ซิตี้ (Fairhaven City), เวนทูร่า เบย์ (Ventura Bay) และ เรดวิว คันที (Redview County)