ปัญญาชน (ละติน: intellegentia, โปแลนด์: inteligencja, รัสเซีย: интеллигенция, [ɪntʲɪlʲɪˈɡʲentsɨjə]) คือ ชนชั้นทางสังคมของคนซึ่งใช้ปัญญาชั้นสูงมุ้งไปที่การนำหรือวิจารณ์ ไม่ก็เล่นบทบาทผู้นำในการสร้างรูปแบบของวัฒนธรรมและการเมืองของสังคม[1] ดังนั้นปัญญาชนจึงใช้ได้กับใครก็ได้ไม่ว่าจะเป็นศิลปินหรือครูในโรงเรียน รวมไปถึง นักวิชาการ นักเขียน นักข่าว ปัญญาชนเป็นประเด็นที่ถูกนำมาถกเถียงอยู่เสมอทางด้านบทบาทในการพัฒนาของสังคมสมัยใหม่ซึ่งในประวัติศาสตร์ส่วนใหญ่มีส่วนร่วมในการก้าวหน้าทว่าไม่ได้มีแต่ในด้านบวกเท่านั้น บางครั้งก็มีผลในการย้อนหลังเช่นกัน[2]ในมุมมองทางสังคม ชนชั้นของปัญญาชนนั้นเกิดขึ้นครั้งแรกในโปแลนด์ซึ่งถูกคุมโดยชาวรัสเซียในยุกต์ของการแบ่งแยก ชื่อถูกยืมมาจากจอร์จ วิลเฮล์ม ฟรีดริช เฮเกิลประมาณช่วงปีค.ศ. 1840 ถึง 1850 เพื่อใช้เรียกชนชั้นกระฎุมพีซึ่งมีการศึกษาและมีส่วนร่วมอย่างต่อเนื่องในชนชั้น และสามารถเป็นผู้นำทางจิตใจให้กับประเทศที่ถูกปกครองโดยผู้มีอิทธิพลในแบบเผด็จการ [2]ในประเทศรัสเซียก่อนการปฏิวัติ คำนี้ถูกใช้เพื่อกล่าวถึงผู้คนซึ่งมีส่วนในการริเริ่มทางการเมืองหรือทางวัฒนธรรม[3] คำนี้ยังถูกใช้โดยคนกลุ่มที่ถูกกล่าวถึงเพื่อสร้างความแตกต่างและเพิ่มระยะห่างระหว่างตัวเองกับคนหมู่มาก ต่อมาคำว่าปัญญาชนได้เป็นที่นิยมมากขึ้นและใช้กล่าวถึงผลของการศึกษาระดับอุดมศึกษาต่อประชาชน