พัฒนาการ ของ ปุ่มกระสัน

ภาพลายเส้น กายวิภาคภายใน แสดงช่องสังวาสของมนุษย์ พร้อมกับกลีบคลุมปุ่มกระสัน และ แคมเล็ก

คลิตอริสของผู้หญิงมีลักษณะเช่นเดียวกับส่วนที่เป็นโฮโมโลกัส (โครงสร้างซึ่งมีที่มาเดียวกัน) คือองคชาตของผู้ชาย กล่าวคือ ในการเจริญครรภ์ คลิตอริสเกิดมาจากเนื้อเยื่อเดียวกับที่เจริญไปเป็นองคชาตกลไกการก่อรูปร่างเป็นองคชาต แทนที่การเปลี่ยนเป็นคลิตอริส เป็นการทำงานของฮอร์โมนเทสโทสเทอโรน (testosterone) อวัยวะถูกก่อรูปร่างออกเป็น คอร์ปัส คาเวอโนซัม (corpus cavernosum) ซึ่งสะสมตัวอย่างเต็มแน่นของเนื้อเยื่อพรุน (capillary tissue) พร้อมกับเกิด เนื้อเยื่อประสาท คลิตอริสบรรจุอย่างหยาบๆ มีจำนวนเส้นประสาทเช่นเดียวกับองคชาต และตอบสนองทางเพศโดยเฉพาะ

ส่วนภายนอกของคลิตอริส หรือ ปุ่มกระสัน (clitoral glans) ถูกปกปิดโดย กลีบคลุมปุ่มกระสัน (clitoral hood) ซึ่งเป็นเนื้อเยื่อที่เป็นโฮโมโลกัสกับ หนังหุ้มปลายองคชาตของผู้ชาย ลำคลิตอริส (clitoral body) ยาวขึ้นไปด้านหลังหลายเซนติเมตร ก่อนจะแยกเป็นสองขา คือ ขาคลิตอริส (clitoral crura) รูปร่างคล้ายตัว V ขาเหล่านี้ขยายไปรอบ และอยู่ภายในแคมใหญ่ เมื่อรวมความยาวทั้งส่วนที่อยู่ภายในและภายนอก ประมาณได้ว่าคลิตอริสมีขนาดเท่ากับองคชาต โดยเกือบทั้งหมดของคลิตอริสถูกซ่อนอยู่ และการกระตุ้นจากภายนอกต่อคลิตอริสทั้งหมด สามารถส่งผลให้เกิดการตอบสนองทางเพศอย่างลึกล้ำยิ่งกว่า มีการแปรผันแตกต่างกันไประหว่างผู้หญิงแต่ละคน ในแง่ว่า คลิตอริสยื่นออกจากกลีบคลุมหรือถูกห่อหุ้มมากเท่าใด, เป็นแนวสมบูรณ์หรือไม่, ถูกปิดจนมองไม่เห็นทั้งหมด หรือถลนออกมาอย่างเห็นได้ชัด

ขนาดของคลิตอริสภายนอกมีความหลากหลายอย่างมาก อาจจะเล็กกว่ายางลบดินสอ หรือใหญ่กว่าองุ่น นักวิทยาศาสตร์ระบบสืบพันธุ์และระบบปัสสาวะ ดร. เฮเลน โอ-คอนเนลล์ พบว่า เนื้อเยื่อในการตั้งตรงวางตัวแผ่อยู่ข้างใต้ปุ่มภายนอก แยกออกเป็นสองขาที่ยาว 11 เซนติเมตร พร้อมกับเนื้อเยื่อสาขามากกว่านั้นลึกลงไปใกล้ปากของช่องคลอด ซึ่งขยายความได้ว่า การสำเร็จความใคร่ทางช่องคลอด ได้รับผลจากการกระตุ้นโดยส่วนที่อยู่ภายในของคลิตอริส ระหว่างการสอดใส่ในช่องคลอด

กระนั้น ผู้หญิงบางคนมีประสบการณ์ทั้งการสำเร็จความใคร่ทางคลิตอริสและภายในช่องคลอดและแยกแยะได้ถึงแต่ละอย่างที่ปนกัน ทั้งในแง่กายภาพและความรู้สึกทั่วไป และโครงสร้างของ จี-สปอต ซึ่งอยู่ภายในช่องคลอด ก็มีส่วนเกี่ยวข้องด้วย

ระหว่างถูกกระตุ้นทางเพศ คลิตอริสจะขยายเป็นเนื้อเยื่อตั้งตรงที่เติมเต็มด้วยเลือดในระยะสั้นก่อนการสำเร็จความใคร่ การตั้งตรงนี้มักเพิ่มขึ้นจนทำให้คลิตอริสดันสูงขึ้นไป ซึ่งมองดูจากภายนอกตามความเป็นจริง จะปรากฏว่าหดเข้าไป