ผู้ป่วยต้นปัญหา (อังกฤษ: index case) บ้างเรียก ผู้ป่วยหมายเลขศูนย์ (อังกฤษ: patient zero) เป็นผู้ป่วยโรคระบาดที่ลงบันทึกรายแรกในกลุ่มประชากร[1] หรือผู้ป่วยที่ลงบันทึกรายแรกที่รวมอยู่ในการศึกษาด้านวิทยาการระบาด[2] นอกจากนี้ยังหมายความถึงผู้ป่วยโรคหรือกลุ่มอาการรายแรก (ไม่จำเป็นต้องเป็นโรคติดต่อ) ที่มีอธิบายในวรรณกรรมทางการแพทย์ ทั้งนี้ ไม่จำเป็นว่าผู้ป่วยรายนั้นต้องเป็นผู้ป่วยรายแรกจริง ๆ ผู้ป่วยต้นปัญหาอาจได้รับสถานภาพกรณีศึกษา "คลาสสิก" ในวรรณกรรม เช่น ฟีเนียส เคจ ซึ่งเป็นบุคคลคนแรกที่ทราบว่าแสดงอาการบุคลิกภาพเปลี่ยนแปลงแน่นอนอันเป็นผลจากการบาดเจ็บของสมอง[3]