ผู้รักษาราชการแทนนายกรัฐมนตรี หรือ ผู้ปฏิบัติราชการแทนนายกรัฐมนตรี (อังกฤษ: Acting prime minister) เป็นสมาชิกคณะรัฐมนตรี (ส่วนใหญ่อยู่ในประเทศที่มีรัฐสภาระบบเวสต์มินสเตอร์ ) ซึ่งปฏิบัติราชการเสมือนเป็นนายกรัฐมนตรี ในช่วงที่นายกรัฐมนตรีไม่สามารถมาปฏิบัติหน้าที่ได้ บทบาทนี้มักดำเนินการโดยรองนายกรัฐมนตรี (หากมีการแต่งตั้งไว้ในขณะนั้น) หรือโดยรัฐมนตรีระดับสูงคนอื่น หากไม่ได้มีการแต่งตั้งรองนายกรัฐมนตรีไว้[1]โดยทั่วไปจะมีการแต่งตั้งผู้รักษาราชการแทนนายกรัฐมนตรีเมื่อนายกรัฐมนตรีเดินทางออกจากอาณาเขตของรัฐที่ตนปกครอง หรือเมื่อนายกรัฐมนตรีไม่สามารถปฏิบัติหน้าที่ได้เนื่องจากปัญหาทางสุขภาพตำแหน่ง ผู้รักษาการแทนนายกรัฐมนตรี แตกต่างไปจาก รักษาการนายกรัฐมนตรี (นายกรัฐมนตรีที่แต่งตั้งขึ้นชั่วคราวจนกว่าจะมีการเปลี่ยนผ่านไปยังรัฐบาลชุดถัดไป แต่งตั้งเมื่อเมื่อฝ่ายรัฐบาลแพ้มติอภิปรายไม่ไว้วางใจ, เมื่อนายกรัฐมนตรีคนปัจจุบันหมดคุณสมบัติ หรือเมื่อนายกรัฐมนตรีประกาศยุบสภา) และนายกรัฐมนตรีชั่วคราว (ได้รับแต่งตั้งให้ทำหน้าที่คล้ายคลึงกับกับรักษาการนายกรัฐมนตรี จัดตั้งขึ้นหลังจากการเกิดขึ้นของประเทศใหม่หรือหลังการล่มสลายของระบอบการปกครองก่อนหน้านี้ โดยปกติไม่ถือว่าเป็นนายกรัฐมนตรี)ในประเทศไทย คำว่า "รักษาราชการแทนนายกรัฐมนตรี" หรือ "ปฏิบัติราชการแทนนายกรัฐมนตรี" จะมีความหมายคล้ายคลึงกัน คือแต่งตั้งขึ้นเมื่อนายกรัฐมนตรีไม่สามารถปฏิบัติราชการได้เป็นการชั่วคราว ส่วนคำว่า "ปฏิบัติหน้าที่แทนนายกรัฐมนตรี" จะใช้เมื่อนายกรัฐมนตรีเสียชีวิต หรือหมดคุณสมบัติ[2]