ในด้านการศึกษาและเผยแผ่พระพุทธศาสนา ท่านเป็นผู้ริเริ่มให้มีการจัดการศึกษาพระปริยัติธรรมในวัดคุ้งตะเภา จัดการศึกษาศาสนศึกษาแก่เด็กและเยาวชนในตำบลคุ้งตะเภา ตั้งศูนย์พุทธศาสนศึกษาวันอาทิตย์ในวัดโดยไม่หวังพึ่งงบประมาณจากภาครัฐ รวมถึงเป็นประธานริเริ่มจัดโครงการต่าง ๆ มากมาย เพื่อส่งเสริมการศึกษาพระปริยัติธรรมสู่เยาวชน และประชาชน เช่น โครงการ บวร บ้าน-วัด-โรงเรียน, โครงการปาฐกถาธรรมนำใจ, โครงการต้นไม้พูดได้ เป็นต้น นอกจากนี้ยังเป็นประธานจัดโครงการสืบสานศาสนทายาทบรรพชาสามเณรภาคฤดูร้อน

รวมถึงร่วมมือกับหน่วยงานภาครัฐต่าง ๆ รวมทั้งองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น และโรงเรียนในจังหวัดอุตรดิตถ์ เป็นพระธรรมวิทยากรจัดอบรมเยาวชนในรูปแบบต่าง ๆ เช่น โครงการพัฒนาคุณภาพชีวิต, ค่ายคุณธรรมจริยธรรม, ค่ายพุทธบุตร และโครงการปฏิบัติธรรมในรูปแบบต่าง ๆ เพื่อพัฒนาคุณธรรมจริยธรรมให้แก่เยาวชนให้ห่างไกลจากยาเสพติด โดยจัดนับสิบโครงการตลอดทั้งปี มานานนับสิบปี และมีเยาวชนผ่านโครงการต่าง ๆ ที่จัดแล้วนับหมื่นคน ด้านการปฏิบัติธรรม หลวงพ่อสมชายได้จัดโครงการปฏิบัติธรรมธุดงค์วัตรธรรมจาริก เพื่อฝึกพระภิกษุให้มีความชำนาญด้านการปฏิบัติภาวนา ความอดทน เป็นการสร้างพระวิทยากรที่ชำนาญการปฏิบัติธรรมรุ่นใหม่ เพื่อเผยแผ่พระพุทธศาสนา และฉลองศรัทธาแก่ชาวเขาและสาธุชนผู้เลื่อมใสในเขตทุรกันดารมานานนับสิบรุ่น

ในด้านสาธารณูปการและสาธารณสงเคราะห์ หลวงพ่อสมชาย เป็นพระสงฆ์รูปสำคัญของจังหวัดอุตรดิตถ์ที่มีความเชี่ยวชาญในงานด้านนวกรรม ดังปรากฏผลงานการเป็นผู้นำประชาชนก่อสร้างศาสนสถานกว่ายี่สิบแห่ง รวมถึงเป็นผู้นำประชาชนในชุมชนนำสิ่งของบรรเทาทุกข์แจกจ่ายแก่ผู้ประสบภัยพิบัติต่าง ๆ สิ้นงบประมาณไปกว่ายี่สิบล้านบาท จนเป็นที่ศรัทธาเลื่อมใสของประชาชนทั่วไป

หลวงพ่อสมชาย เป็นพระสงฆ์วัดบ้านนักปฏิบัติที่มีความรู้สามารถและมีผลงานเป็นที่ประจักษ์ชัด แต่เป็นพระสงฆ์ที่ไม่มีความถือตัวและไม่ปรารถนาตำแหน่งปกครองคณะสงฆ์ใด ๆ ในหมู่ลูกศิษย์ผู้ใกล้ชิดจะรู้กันเป็นอย่างดีว่าหลวงพ่อสมชายเป็นพระสงฆ์ปฏิบัติดีปฏิบัติชอบ ท่านมักหาโอกาสภาวนาเสมอ ๆ ไม่สะสมเงินทอง ไม่เคยมีอารมณ์ขึ้นหรือลงทั้งวาจาและการกระทำ ทำให้สหธรรมิกผู้ได้รู้จักใกล้ชิดจะมีความเคารพรักและศรัทธาในปฏิปทาของท่าน[15] ทำให้ท่านได้รับพระราชทานสมณศักดิ์เป็นพระครูสัญญาบัตร ฝ่ายวิปัสสนาธุระ ในปี พ.ศ. 2565[16]