พระพุทธเจ้าหลวง เป็นสมัญญานามที่ใช้สำหรับอ้างถึงพระมหากษัตริย์ที่สวรรคตแล้ว โดยเฉพาะกับพระมหากษัตริย์ในประวัติศาสตร์ไทย เช่น เมื่อสมเด็จพระเจ้าปราสาททองสวรรคต จึงมีการเรียกพระองค์ว่า สมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงปราสาททองต่อมาเมื่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวสวรรคต ก็มีการถวายสมัญญานามแด่พระองค์ว่า พระพุทธเจ้าหลวง จึงทำให้ประชาชนเข้าใจกันว่า พระพุทธเจ้าหลวงหมายถึงพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเพียงพระองค์เดียวนอกจากนี้ พระเจ้าหลวง ก็ยังหมายถึง พระมหากษัตริย์ที่สละราชสมบัติแล้วแต่ยังทรงพระชนม์