พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นอุดมรัตนราษี[1] (26 ตุลาคม พ.ศ. 2363 - 26 มกราคม พ.ศ. 2409) เป็นพระราชโอรสใน
พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ประสูติแต่
เจ้าจอมมารดาพึ่ง ประสูติเมื่อวันที่ 26 ตุลาคม พ.ศ. 2363พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นอุดมรัตนราษี มีพระนามเดิมว่า
หม่อมเจ้าอรรณพ (บางแห่งสะกดว่า
อรนพ) เป็นพระราชโอรสที่
พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวมีพระราชประสงค์จะให้สืบต่อราชสมบัติ ซึ่งครั้งหนึ่งมีพระราชประสงค์จะมอบสัญลักษณ์แห่งการสืบราชบัลลังก์ คือพระประคำทองคำของ
พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช แต่ก็เกิดการหยิบผิดหรือสับเปลี่ยน นำพระประคำองค์ปลอมไปถวาย ว่ากันว่าเป็นลางให้พระองค์เจ้าอรรณพต้องพลาดจากราชบัลลังก์ไป ซึ่งเรื่องนี้ก็ได้มีบันทึกไว้ดังนี้
[2]"ในวันอังคาร เดือน 11 ขึ้น 6 ค่ำนั้น มีรับสั่งให้ภูษามาลาเชิญหีบพระเครื่องมาถวาย แล้วทรงเลือกพระประคำทองสาย 1 อันเป็นของพระบาทสมเด็จ ฯ พระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก (พระประคำทองสายนี้ เมื่อพระบาทสมเด็จ ฯ พระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวจะสวรรคต จะพระราชทานพระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าอรรณพ ซึ่งได้เป็นกรมหมื่นอุดมรัตนราศีในรัชกาลที่ 4 แต่บังเอิญเจ้าพนักงานหยิบผิดสาย กรมหมื่นอุดมไม่ได้ไป จึงถือว่าเป็นของสิริมงคลสำหรับแต่ผู้มีบุญญาภินิหาร) กับพระธำมรงค์เพ็ชร์องค์ 1 ให้พระราชโกษา (ชื่อ จัน ในรัชกาลที่ 5 เป็นพระยา เป็นบิดาพระยาอุทัยธรรม (หรุ่น วัชโรทัย)) เชิญตามเสด็จพระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้าหญิงโสมาวดี ไปพระราชทานสมเด็จเจ้าลูกยาเธอเจ้าฟ้า ฯ กรมขุนพินิตประชานาถ พระองค์เจ้าหญิงโสมาวดีเสด็จออกมาทูลกรมหลวงวงศาธิราชสนิท และบอกให้เจ้าพระยาศรีสุริยวงศ ซึ่งพร้อมกันอยู่ที่ท้องพระโรงพระที่นั่งอนันตสมาคม ให้ทราบตามกระแสรับสั่ง กรมหลวงวงศาธิราชสนิทและเจ้าพระยาศรีสุริยวงศ ก็ไปยังพระตำหนักสวนกุหลาบ ด้วยเวลานั้นปิดความไม่ให้สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ ฯทรงทราบว่าสมเด็จพระบรมชนกนาถประชวรพระอาการมาก เจ้าพระยาศรีสุริยวงศ จึงแนะพระองค์เจ้าหญิงโสมาวดีให้ทูลสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ ฯ ว่าของทั้ง 2 สิ่งนั้นพระราชทานเป็นของขวัญ โดยทรงยินดีที่ได้ทรงทราบว่าพระอาการ ที่ประชวรค่อยคลายขึ้นเมื่อพระองค์เจ้าหญิงโสมาวดีไปทูล สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอฯ ดำรัสถามว่า ของขวัญเหตุใดจึงพระราชทานพระประคำ พระบาทสมเด็จ ฯ พระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกด้วย แต่ก็ไม่มีผู้ใดทูลตอบว่ากระไร เมื่อถวายสิ่งของแล้วต่างก็กลับมา"ในวันที่ 1 สิงหาคม พ.ศ. 2394
พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯ สถาปนาเป็น กรมหมื่นอุดมรัตนราศี
[3] และในวันที่ 15 กรกฎาคม พ.ศ. 2454
พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดให้ใช้คำนำพระนามว่าพระเจ้าบรมวงษ์เธอ
[4]พระองค์ได้ทรงสร้างวัดแห่งหนึ่งขึ้น แต่พระองค์สิ้นพระชนม์ก่อนที่วัดจะแล้วเสร็จ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงได้มีพระราชดำริให้สร้างต่อ พร้อมทั้งพระราชทานเงินช่วยถึง 1,000 ชั่ง เมื่อวัดแล้วเสร็จพระองค์จึงพระราชทานชื่อวัดว่า "
วัดมหรรณพารามวรวิหาร"พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นอุดมรัตนราษี สิ้นพระชนม์ด้วยพระโรคเป็นง่อย เมื่อวันที่ 26 มกราคม พ.ศ. 2409 พระองค์ทรงเป็นต้นราชสกุล
อรรณพ[5] ทรงมีพระโอรสพระธิดาดังนี้1.หม่อมเจ้าใหญ่ อรรณพ (พระราชทานเพลิง ณ วัดราชสิทธาราม พ.ศ. 2406)2.หม่อมเจ้าเกียรติคุณ อรรณพ (สิ้นชีพิตักษัยเมื่อวันที่ 25 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2438)3.หม่อมเจ้าพรประสิทธิ์ อรรณพ (ประสูติ พ.ศ. 2430 สิ้นชีพิตักษัยเมื่อวันที่ 3 มีนาคม พ.ศ. 2443 พระราชทานเพลิง ณ วัดสระเกศ เมื่อวันที่ 28 เมษายน พ.ศ. 2444)4.หม่อมเจ้าอมรอำนวยวงศ์ อรรณพ (ประสูติ พ.ศ. 2410 สิ้นชีพิตักษัยเมื่อวันที่ 10 พฤศจิกายน พ.ศ. 2452 พระราชทานเพลิง พ.ศ. 2455) ทรงเสกสมรสกับหม่อมศิลา อรรณพ ณ อยุธยา มีธิดา คือ หม่อมราชวงศ์หญิงเลื่อน อรรณพ5.หม่อมเจ้าหญิงจริตอัปสร อรรณพ หรือ หม่อมเจ้าหญิงอัปศร บางแห่งว่าชื่อหม่อมเจ้าหญิงอักษร6.หม่อมเจ้าเจตกูล อรรณพ (พระราชทานเพลิง ณ วัดตรีทศเทพ เมื่อวันที่ 22 ธันวาคม พ.ศ. 2445)