พระเทพปฏิภาณวาที เกิดเมื่อวันอังคารที่ 19 มีนาคม พ.ศ. 2500 เป็นชาวตำบลชายนา อำเภอเสนา จังหวัดพระนครศรีอยุธยา

พระเทพปฏิภาณวาที บรรพชา เมื่อวันที่ 21 ตุลาคม พ.ศ. 2511 ณ วัดเจ้าเจ็ดนอก อำเภอเสนา จังหวัดพระนครศรีอยุธยา โดยมีพระครูเขมาภิรัตเป็นพระอุปัชฌาย์ และได้มาจำพรรษาและศึกษาเล่าเรียนภาษาบาลี ณ วัดสุทัศนเทพวรารามราชวรมหาวิหาร ตามคำชักชวนของพระธรรมรัตนดิลก (เชิด จิตฺตคุตฺโต) ต่อมาได้อุปสมบทในวันที่ 9 กรกฎาคม พ.ศ. 2521 ณ พระอุโบสถ วัดสุทัศนเทพวรารามราชวรมหาวิหาร โดยมีสมเด็จพระพุฒาจารย์ (เสงี่ยม จนฺทสิริ) เป็นพระอุปัชฌาย์