พระเทพปัญญาเมธี (ปราชญ์ อกฺกโชโต) มีนามเดิมว่า นายปราชญ์ ญาณผาด เกิดเมื่อวันอาทิตย์ ขึ้น 6 ค่ำ เดือน 6 ปีวอก ตรงกับวันที่ 14 พฤษภาคม 2487 ณ บ้านเลขที่ 5 หมู่ที่ 5 ต.บึงวิชัย อ.เมือง จ.กาฬสินธุ์ โยมบิดา-มารดา ชื่อ นายกอง และนางเหลียม ญาณผาด

อุปสมบทเมื่อวันที่ 5 พฤษภาคม 2499 ได้เข้าพิธีบรรพชา ที่วัดวิเศษไชยาราม ต.บึงวิชัย อ.เมือง จ.กาฬสินธุ์ โดยมีพระสุขุมวาทวรคุณ (ปัจจุบันคือพระธรรมวงศาจารย์) เมื่ออายุครบ 22 ปี จึงเข้าพิธีอุปสมบท เมื่อวันที่ 12 พฤษภาคม 2509 ณ วัดชนะสงคราม เขตพระนคร กรุงเทพฯ โดยมีพระธรรมวิสุทธาจารย์ (เสงี่ยม จนฺทสิริ) วัดสุทัศนเทพวราราม เขตป้อมปราบฯ กรุงเทพฯ เป็นพระอุปัชฌาย์การศึกษา

• พ.ศ. - สอบไล่ได้นักธรรมชั้นเอก
• พ.ศ. 2523 สอบไล่ได้เปรียญธรรม 7 ประโยค
• พ.ศ. 2526 สำเร็จการศึกษาวิชาสามัญ ศึกษาศาสตรบัณฑิต มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช การศึกษาพิเศษ สำเร็จพระอภิธรรมตรี-โท