พิพิธภัณฑ์บ้านจิรายุ-พูนทรัพย์ (อังกฤษ: Baan Jirayu-Poonsap Museum) เป็นเรือนพำนักของศาสตราจารย์หม่อมหลวงจิรายุ นพวงศ์ องคมนตรี และศาสตราจารย์ท่านผู้หญิงพูนทรัพย์ นพวงศ์ ณ อยุธยา ผู้ก่อตั้งคณะครุศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เพื่อประโยชน์แห่งการศึกษา และความสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณต่อสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี และสมเด็จพระราชปิตุจฉา เจ้าฟ้าวไลยอลงกรณ์ กรมหลวงเพชรบุรีราชสิรินธร ศาสตราจารย์หม่อมหลวงจิรายุ นพวงศ์ และท่านผู้หญิงพูนทรัพย์ นพวงศ์ ณ อยุธยา จึงน้อมเกล้าฯ ถวายบ้านและที่ดินบริเวณที่พักอาศัย ในซอยสุขุมวิท 101/1 เนื้อที่ 1 ไร่ 2 งาน 22.2 ตารางวา แด่สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ เพื่อจัดสร้างเป็นพิพิธภัณฑ์และห้องสมุด "บ้านจิรายุ-พูนทรัพย์" ขึ้นเพื่อเป็นแหล่งเรียนรู้ ประโยชน์แก่ส่วนรวมในการศึกษาชีวิตแนวคิด ขุมความรู้และวัตรปฏิบัติของศาสตราจารย์ทั้งสอง ตลอดจนเป็นแหล่งเรียนรู้ด้านวิชาการต่างๆสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ได้เสด็จพระราชดำเนินไปทรงเปิดอาคารพิพิธภัณฑ์ "บ้านจิรายุ-พูนทรัพย์" เมื่อวันที่ 2 พฤศจิกายน พ.ศ. 2552