เมนูนำทาง
มณฑลอุดร ประวัติก่อน พ.ศ. 2436 (ร.ศ. 112) ประกอบได้ด้วยหัวเมืองเอก 16 เมือง ส่วนหัวเมืองโท ตรี จัตวา 36 หัวเมือง รวมขึ้นอยู่ในหัวเมืองเอกที่ขึ้นตรงต่อกรุงเทพฯ ดังต่อไปนี้[1]
เมืองเอก | เมืองโท ตรี จัตวา | หมายเหตุ | |||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1. | เมืองหนองคาย | เวียงจันทร์, เชียงคาน, พานพร้าว, ธุรคมสิงห์สถิตย์, กุมภวาปี, รัตนวาปี | 6 เมือง | ||||||||||||||||
2. | เมืองเชียงของ | แสน, พาน, งัม, ซุย, จิม | 5 เมือง | ||||||||||||||||
3. | เมืองบริคัณฑนิคม | ประซุม | 1 เมือง | ||||||||||||||||
4. | เมืองนครพนม | วัง, เรณูนคร, รามราช, อาจสามารถ, อากาศอำนวย | 5 เมือง | ||||||||||||||||
5. | เมืองคำม่วน | มหาชัยกองแก้ว, ชุมพร, วังมน, หาง | 4 เมือง | ||||||||||||||||
6. | เมืองสกลนคร | กุสุมาลมณฑล, พรรณานิคม, วาริชภูมิ, สว่างแดนดิน, โพธิไพศาล, จำปาชนบท, วานรนิวาส | 7 เมือง | ||||||||||||||||
7. | เมืองมุกดาหาร | พาลุกากรภูมิ, หนองสูง | 2 เมือง | ||||||||||||||||
8. | เมืองบุรีรัมย์ | นางรอง, ตะลุง, พุทไธสง | 3 เมือง | ||||||||||||||||
9. | เมืองขอนแก่น | ชลบถวิบูลย์, ภูเวียง, มัญจาคีรี, คำทองน้อย | 4 เมือง | ||||||||||||||||
10. | เมืองหล่มศักดิ์ | เลย | 1 เมือง | ||||||||||||||||
11. | เมืองโพนพิสัย | - | - | ||||||||||||||||
12. | เมืองชัยบุรี (บึงกาฬ) | - | - | ||||||||||||||||
13. | เมืองท่าอุเทน | - | - | ||||||||||||||||
14. | เมืองกุมลาสัย | - | - | ||||||||||||||||
15. | เมืองหนองหานใหญ่ | - | - | ||||||||||||||||
16. | เมืองคำเกิด | - | - |
พ.ศ. 2436 (ร.ศ.112) ดินแดนฝั่งซ้ายแม่น้ำโขงตกไปเป็นของฝรั่งเศส จึงต้องย้ายศูนย์บัญชาการมณฑลลาวพวนที่ตั้งอยู่ ณ บริเวณเมืองหนองคาย ลงมาทางใต้จนถึง"บ้านเดื่อหมากแข้ง" ในวันที่ 18 มกราคม พ.ศ. 2436 โดยพระเจ้าน้องยาเธอ พลตรี พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นประจักษ์ศิลปาคม ข้าหลวงใหญ่มณฑลลาวพวน ทรงเห็นว่าที่นี่มีชัยภูมิเหมาะสมอุดมสมบูรณ์ด้วยแหล่งน้ำ จึงทรงตัดสินพระทัยสร้างแปงเมือง ณ ที่นี้ และได้ทำหนังสือกราบทูลไปยังพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้ทรงทราบ ซึ่งพระองค์ ทรงเห็นชอบที่ตั้งกองบัญชาการมณฑลลาวพวนแห่งใหม่นี้ โดยมีเมืองในเขตปกครองเหลืออยู่เพียง 6 เมือง คือ
พ.ศ. 2442 ได้มีการขอเปลี่ยนชื่อมณฑลลาวพวนเป็นมณฑลฝ่ายเหนือ คือให้เรียกชื่อตาม ภูมิประเทศเพื่อมิให้เกิดความรู้สึกแบ่งแยกเชื้อชาติไทย - ลาว - เขมร และปีพ.ศ. 2443 ขอเปลี่ยนชื่อมณฑลจากมณฑลฝ่ายเหนือเป็นมณฑลอุดร โดยมีเมืองในเขตปครองทั้งหมด 12 เมือง คือ
พ.ศ. 2453 พระเจ้าน้องยาเธอ พลตรี พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นประจักษ์ศิลปาคม ข้าหลวงใหญ่มณฑลอุดร ได้แบ่งพื้นที่การปกครองในมณฑลใหม่ ออกเป็น "บริเวณ" มีข้าหลวงบริเวณเป็นผู้ปกครองขึ้นตรงต่อข้าหลวงเทศาภิบาลมณฑลอุดร โดแบ่งออกเป็น 5 บริเวณ ดังนี้
บริเวณ | เมือง | ที่ว่าการบริเวณ | |||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1. | บริเวณหมากแข้ง | บ้านหมากแข้ง, เมืองหนองคาย, เมืองหนองหาน, เมืองกุมภวาปี, เมืองกุมุทาสัย, เมืองโพนพิสัย และเมืองรัตนวาปี | บ้านหมากแข้ง | ||||||||||||||||
2. | บริเวณพาชี | เมืองขอนแก่น, เมืองชลบถิบูลย์ และเมืองภูเวียง | เมืองขอนแก่น | ||||||||||||||||
3. | บริเวณธาตุพนม | เมืองนครพนม, เมืองชัยบุรี, เมืองท่าอุเทน และเมืองมุกดาหาร | เมืองนครพนม | ||||||||||||||||
4. | บริเวณสกลนคร | เมืองสกลนคร | เมืองสกลนคร | ||||||||||||||||
5. | บริเวณน้ำเหือง | เมืองเลย, เมืองบ่อแตน และเมืองแก่นท้าว | เมืองเลย |
พ.ศ. 2476 ภายหลังจากเปลี่ยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ มาเป็นระบอบประชาธิปไตย จึงได้ยุบเลิกมณฑลต่างๆ ทั่วราชอาณาจักร ให้มีฐานะเป็นจังหวัดเท่าเทียมกัน ขึ้นตรงต่อกระทรวงมหาดไทยจนถึงปัจจุบัน
เมนูนำทาง
มณฑลอุดร ประวัติใกล้เคียง
มณฑลอุดรแหล่งที่มา
WikiPedia: มณฑลอุดร http://portal1.udru.ac.th/web/culture_udon/aboutUD...