ตำแหน่ง ของ มหาดเล็ก

ธรรมเนียมเดิมจัดตำแหน่งเป็น 4 เวร คือ เวรศักดิ์ เวรสิทธิ์ เวรฤทธิ์ และ เวรเดช หน้าที่ราชการของตำแหน่งทั้ง 4 นี้เหมือนกัน เพียงแต่ผลัดเวรเป็นข้างขึ้นข้างแรมดังกล่าวมาแล้ว และมีเวลาผลัดเวรกันเป็น 4 เวร จึงเรียกว่า เวร” มหาดเล็กชั้นหัวหมื่นลงมาถือเป็นตำแหน่งประจำเวร และมีชื่อเรียกตำแหน่งดังนี้

  • เวรศักดิ์
เจ้าหมื่นสรรพเพธภักดีหลวงศักดิ์นายเวรนายจ่ายงนายฉัน หุ้มแพรต้นเชือกนายสนิท หุ้มแพรนายชัยขรรค์ หุ้มแพรนายสนองราชบรรหาร หุ้มแพรนายพินัยราชกิจ หุ้มแพรนายรอง 5 คน ตรงกับหุ้มแพร
  • เวรสิทธิ์
เจ้าหมื่นเสมอใจราชหลวงสิทธิ์นายเวรนายจ่ายวดนายชิด หุ้มแพรต้นเชือกนายสุจินดา หุ้มแพรนายพลพ่าย หุ้มแพรนายเสนองานประพาส หุ้มแพรนายพินิจราชการ หุ้มแพรนายรอง 5 ตรงกับหุ้มแพร
  • เวรฤทธิ์
เจ้าหมื่นไวยวรนารถหลวงฤทธิ์นายเวรนายจ่าเรศนายกวดหุ้มแพรต้นเชือกนายเลห์อาวุธ หุ้มแพรนายพลพัน หุ้มแพรนายบำเรอบรมบาท หุ้มแพรนายพิจิตรสรรพการ หุ้มแพรนายรอง 5 คน ตรงกับหุ้มแพร
  • เวรเดช
เจ้าหมื่นศรีสรรักษ์หลวงเดชนายเวรนายจ่ารงนายขันหุ้มแพรต้นเชือกนายเสน่ห์ หุ้มแพรนายสรรพวิชัย หุ้มแพรนายบำรุงราชบทมาลย์ หุ้มแพรนายพิจารณ์สรรพกิจ หุ้มแพรนายรอง 5 คน ตรงกับหุ้มแพร

ตำแหน่งสูงสุดคือ ผู้บัญชาการกรมมหาดเล็กนั้น เป็นตำแหน่งสูงสุดในกรมมหาดเล็ก นับแต่สมัยรัชกาลที่ 5 ยังมิได้เคยโปรดเกล้าฯ ตั้งผู้ใด นอกจากพระราชโอรสซึ่งเป็นที่ไว้วางพระราชหฤทัยให้เป็นผู้บัญชาการ ตำแหน่งนี้มีหน้าที่สำหรับบังคับบัญชาการในกรมมหาดเล็กทั่วไป ผู้ทรงดำรงตำแหน่งนี้เป็นพระองค์สุดท้ายในรัชกาลที่ ๕ คือ สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าสมมติวงศ์วโรทัย กรมขุนศรีธรรมราชธำรงฤทธิ์ สิ้นพระชนม์พระชันษาเพียง ๑๗ พรรษา หลังจากทรงดำรงตำแหน่งนี้เพียงไม่ถึง ๒ ปีพระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวง จึงไม่โปรดฯ ตั้งพระราชโอรสพระองค์ใดเป็นผู้บัญชาการกรมมหาดเล็กอีก ว่ากันว่าทรงมีพระราชปรารภถึง สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิรุณหิศ ว่าเมื่อโปรดเกล้าฯ ให้ทรงดำรงตำแหน่งผู้บัญชาการกรมทหารมหาดเล็กได้ไม่นานก็สวรรคต พระชันษาเพียง ๑๗ ครั้นทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ตั้งสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าฯ กรมขุนศรีธรรมราชธำรงฤทธิ์ได้ไม่ทันไรก็สิ้นพระชนม์อีก ทำให้ทรงพระราชดำริว่า ตำแหน่งนี้อาจมีอาถรรพ์ จึงไม่โปรดฯ ตั้งพระราชโอรสพระองค์ใดอีก คงว่างอยู่ตลอดรัชกาลสมัยรัชกาลที่ 6 ผู้บัญชาการได้แก่ พลเอก จางวางเอก มหาเสวกเอก เจ้าพระยารามราฆพ (ม.ล. เฟื้อ พึ่งบุญ) ตำแหน่งอื่นนอกจากนี้ได้มีการจำแนกตำแหน่งอื่นๆ เช่นจางวาง หัวหมื่น นายเวร นายจ่า หุ้มแพรและรองหุ้มแพรออกเป็นหลายชั้น