พระสูตรนี้พระผู้มีพระภาคทรงแสดง "ณ ป่ามหาวัน เขตพระนครกบิลพัสดุ์ ในสักกชนบท พร้อมด้วยภิกษุสงฆ์หมู่ใหญ่ ประมาณ 500 รูป ล้วนเป็นพระอรหันต์" [2] มูลเหตุที่ทรงไปประทับใกล้กับนครกบิลพัสดุ์นั้น คัมภีร์สุมังคลวิลาสินี อรรถกถา ทีฆนิกาย ได้อธิบายไว้ว่า เนื่องจากชาวศากยะและโกลิยะทะเลาะเบาะแว้งกันเรื่องแย่งน้ำในแม่น้ำโรหิณีจนถึงขั้นเตรียมยกทัพเข้าประจันบานกัน ครั้งนั้น พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงทรงทราบด้วยญานว่า จะเกิดเรื่องร้ายแรงขึ้นกับพระญาติวงศ์ จึงทรงเสด็จไปห้ามเหตุแห่งความขัดแย้งนั้น แล้วทรงแสดงพระธรรมเทศนาจนกระทั่งทั้ง 2 ฝ่ายละความบาดหมาง ทั้งยังบังเกิดศรัทธาถวายพระราชกุมารฝ่าย 250 องค์ รวม 500 องค์ ออกผนวช ณ ป่าใหญ่ คือป่ามหาวัน แล้วทรงสั่งสอนอบรมจนกระทั่ง พระภิกษุราชกุมารทั้ง 500 รูปนั้นสำเร็จอรหันต์ผลทั้งหมด ระหว่างที่พระผู้มีพระภาค และอรหันต์ทั้ง 500 รูป สถิตอยู่ ณ ป่ามหาวัน บรรดาเทพยดาในป่านั้นได้ประกาศแก่เทพยดาทั้ง 10 โลกธาตุมาประชมกันครั้งใหญ่เพื่อเข้าเฝ้าพระพุทธองค์ จึงเรียกพระสูตรนี้ว่า "มหาสมัย แปลว่า การประชุมใหญ่" [3]