ม้านิลมังกร หรือ ม้ามังกร สัตว์ประหลาดในวรรณคดีไทยเรื่องพระอภัยมณี ตามจินตนาการของสุนทรภู่ เป็นพาหนะของสุดสาคร โดยสุนทรภู่ได้รจนาถึงลักษณะของม้านิลมังกรไว้ว่าโดยที่สุนทรภู่แต่งให้ม้านิลมังกร ปรากฏตัวครั้งแรกที่ชายหาด เกาะแก้วพิสดาร และสุดสาครไปพบเข้า เป็นสัตว์ดุร้าย มีอิทธิฤทธิ์ปาฏิหาริย์ต่าง ๆ สุนทรภู่ได้ให้รายละเอียดความเป็นมาของสัตว์ประหลาดนี้ โดยแต่งให้พระโยคีหรือพระฤๅษีแห่งเกาะแก้วพิสดาร ได้รับฟังคำบอกเล่าของสุดสาครแล้วเพ่งดูทางใน จึงรู้ถึงที่มาของสัตว์ประหลาดนี้ ว่าพระทรงศีลยินสุดสาครบอก นึกไม่ออกอะไรกัดหรือมัจฉาจึงเล็งญาณฌานชิดด้วยฤทธา ก็รู้ว่าม้ามังกรสมจรกันครั้นลูกมีศีรษะมันเหมือนพ่อ ตัวตีนต่อจะเหมือนแม่ช่างแปรผันหางเป็นนาคมาข้างพ่อมันต่อพันธุ์ พระนักธรรม์แจ้งกระจ่างด้วยทางฌานจึงนึกว่าม้านี้มันมีฤทธิ์ จำจะคิดจับไว้ให้พระหลานได้ตามติดบิตุรงค์พบวงศ์วาน สิทธาจารย์ดีใจจึงไขความม้าตัวนี้ดีจ้านเจียวหลานเอ๋ย เป็นกะเทยเขี้ยวเพชรไม่เข็ดขามจับไว้ขี่มีสง่ากล้าสงคราม จะได้ตามบิตุเรศไปเขตคันกล่าวคือ สัตว์ประหลาดนี้เป็นลูกผสม เกิดจากการผสมพันธุ์ระหว่างม้า (แม่) กับมังกร (พ่อ) ลูกที่ออกมาเป็นครึ่งม้าครึ่งมังกร ส่วนหัวเป็นมังกรเหมือนพ่อ ส่วนตัวจนถึงขาเป็นม้าเหมือนแม่ มีหางนาค และเป็นกะเทย (สุนทรภู่น่าจะได้ความคิดมาจากการผสมข้ามพันธุ์ม้ากับลา ทำให้ได้ลูกออกมาเป็นล่อ ซึ่งจะไม่สามารถสืบพันธุ์ต่อได้)พระโยคีได้สอนมนต์ให้สุดสาครใช้กำราบม้ามังกร รวมทั้งให้ไม้เท้าวิเศษของตนไปใช้ต่อสู้กับม้ามังกรด้วย ในที่สุด ม้านิลมังกร ก็ถูกปราบจนเชื่องกลายเป็นสัตว์พาหนะของสุดสาคร และเป็นสัตว์เลี้ยงที่ซื่อสัตย์ภักดีต่อนาย จากการมาช่วยสุดสาครที่ตกหน้าผาจากการทำร้ายของชีเปลือยลักษณะของม้านิลมังกร ตัวเป็นม้าหัวเป็นมังกร หางเหมือนนาค ลำตัวเป็นเกล็ดสีดำแวววาว เหมือนดั่งชื่อ กินอาหารได้หลายอย่าง สันนิษฐานว่า สุนทรภู่จินตนาการมาจากกิเลนของจีน ในวรรณคดีของจีนเรื่องต่าง ๆ ที่เข้าสู่ประเทศไทยแล้วในเวลานั้น เช่น ไซฮั่น[1] เพราะไม่ปรากฏสัตว์ลักษณะเช่นนี้ในความเชื่อหรือวรรณคดีเรื่องใดของไทยมาก่อนปัจจุบัน ม้านิลมังกรใช้เป็นทั้งสัญลักษณ์และฉายาของสโมสรระยองเอฟซี สโมสรฟุตบอลในระดับไทยลีกดิวิชัน 1