ลิงอ้ายเงียะ,
ลิงอัสสัม หรือ
ลิงภูเขา[1] (
อังกฤษ: Assam macaque;
ชื่อวิทยาศาสตร์: Macaca assamensis) เป็น
สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมชนิดหนึ่งที่อยู่ใน
อันดับวานร (ไพรเมต) มีรูปร่างอ้วนเทอะทะ แขนและขาสั้น ขนตามลำตัวมี
สีเหลืองปน
เทา บางตัวอาจมีสีเข้มมากจนดูคล้าย
สีน้ำตาลดำ ส่วนหัวไหล่ ศีรษะ และแขนจะมีสีอ่อนกว่าสีขนบริเวณอื่น ๆ ของร่างกาย ขนบริเวณหัวและหางมักมีสีเทา ขนที่ไหล่มีความยาวมากกว่า 8.5
เซนติเมตร ในบางฤดูกาลผิวหนังใต้ขนจะเปลี่ยนเป็นสีเทาอม
ฟ้า มีความยาวลำตัวและหางรวม 51-63.5 เซนติเมตร ความยาวหาง 20-38 เซนติเมตร น้ำหนัก 5-10
กิโลกรัมมักอาศัยใน
ป่าบน
ภูเขาสูงหรือตามที่ราบสูงซึ่งมีความสูงจาก
ระดับน้ำทะเลประมาณ 500-3,500
เมตร ใช้เวลาส่วนใหญ่อยู่บน
ต้นไม้ซึ่งมีเรือนยอดไม้สูงจากพื้นดินประมาณ 10-15 เมตร จากการศึกษาพบว่ามักอาศัยอยู่รวมกันเป็นฝูงเล็ก ๆ โดยฝูงหนึ่งมีสมาชิกประมาณ 40- 60 ตัว ในระหว่างการหากินจะมีสมาชิกบางตัวทำหน้าที่ระวังภัยให้ฝูง โดยจะนั่งสังเกตการณ์อยู่บนต้นไม้ซึ่งสูงที่สุด และหากมีอันตรายเข้ามาใกล้จะส่งเสียงร้องเตือนให้หลบหนี โดยจะร้องเสียงดัง "ปิ้ว" ลิงอ้ายเงียะจัดเป็นลิงนิสัยดุร้าย สามารถกระดิกหางได้เหมือน
สุนัข เริ่มผสมพันธุ์ได้เมื่อมีอายุ 3-4 ปี ระยะตั้งท้องนาน 5-6 เดือน ออกลูกครั้งละ 1 ตัว ในระหว่างเดือน
เมษายน-
มิถุนายน กินอาหารประกอบไปด้วย
ผลไม้ ยอดไม้อ่อน
แมลง และ
สัตว์เลื้อยคลานจำพวก
กิ้งก่า เป็นต้นมีการกระจายพันธุ์พบใน
เนปาล ภูฏาน สิกขิมและ
รัฐอัสสัมของ
อินเดีย ภาคใต้ของ
จีน ภาคเหนือของ
พม่า ภาคเหนือของ
เวียดนาม ภาคตะวันตกและ
ภาคอีสานของ
ไทย แบ่งเป็นชนิดย่อย 2 ชนิดได้แก่
ลิงอ้ายเงียะตะวันออก (M. a. assamensis) และ
ลิงอ้ายเงียะตะวันตก (M. a. pelops) ซึ่งแบ่งตามสองฝั่งของ
แม่น้ำพรหมบุตรลิงอ้ายเงียะในประเทศไทย ปัจจุบันนี้พบได้เพียง 9 แห่งเท่านั้น ได้แก่ วัดถ้ำปลา และวัดถ้ำผาแลนิภาราม จ.เชียงราย, บ้านป่าไม้ จ.เชียงใหม่,
เขตห้ามล่าสัตว์ป่าถ้ำผาท่าพล[2] จ.พิษณุโลก, อุทยานแห่งชาติน้ำตกคลองลาน จ.กำแพงเพชร, เขตรักษาพันธ์ป่าอุ้มผาง จ.ตาก, อุทยานแห่งชาติภูเขียว จ.ชัยภูมิ, เขื่อนเขาแหลม และ อุทยานแห่งชาติน้ำตกเอราวัณ จ.กาญจนบุรี และยังมีข้อมูลว่าพบที่อุทยานแห่งชาติถ้ำผาไท จ.ลำปางอีกด้วยซึ่งถือว่าน้อยมาก ปัจจุบัน เป็น
สัตว์ป่าคุ้มครอง ตาม
พระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พ.ศ. 2535